در گفتگو با روزنامه جام جم:
13 آبان 1396
رهبر انقلاب اسلامی چهارشنبه هفته گذشته در دیدار رئیس‌جمهور روسیه همکاری برای مقابله مشترک با تحریم‌های آمریکا بر ضد ایران و روسیه را مفید خواندند و گفتند: «بدون توجه به تبلیغات منفی دشمنان برای تضعیف روابط کشورها، می‌توانیم تحریم‌های آمریکایی‌ها را با روش‌هایی از جمله حذف دلار و جایگزین کردن پول ملی در معاملات اقتصادی دو یا چندجانبه، بی‌اثر و آمریکا را منزوی کنیم.»
تاکید رهبر انقلاب بر ضرورت کاهش وابستگی اقتصاد کشور به دلار آمریکا، نکته جدیدی نیست. 28 شهریور سال گذشته نیز در دیدار فرماندهان سپاه با رهبر انقلاب، ایشان در یک وعده و فرمان تاریخی عنوان کردند که «اگر مسئولان و مردم بتوانند اقتصاد مقاومتی را به معنای واقعی محقق و کشور را از «جادوی مالی و پولی دشمن» خلاص کنند و «ارزش و آقایی دلار» را در زندگی اقتصادی بشکنند، کشورهای دیگر را نیز نجات داده‌اند و برای آنها الگو خواهند شد.»
به گفته کارشناسان، پس از اجرایی شدن برجام و رفع نشدن تحریم‌های پولی و بانکی، حذف دلار از مبادلات بین‌المللی ایران، اهمیتی بیش از پیش یافته است زیرا آسیب‌پذیری اقتصاد ایران برابر تحریم‌های آمریکا ناشی از وابستگی به معاملات دلاری است. از سوی دیگر، قانون تحریمی جدید کاتسا که آمریکا از هفته گذشته اجرای آن را علیه ایران آغاز کرده، مشخصا بازار ارز و معاملات بانکی و تجاری ایران را هدف قرار داده است.
میزان اثربخشی این تحریم‌های جدید علیه ایران، به میزان وابستگی اقتصاد کشورمان به معاملات دلاری بستگی دارد. بنابراین اجرای اقدامات کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای کاهش اتکا به دلار، برای اقتصاد کشورمان ضروری است که هم فواید کوتاه‌مدت (مقابله با تحریم کاتسا) دارد و هم فواید بلندمدت (مقاوم‌سازی اقتصاد ایران در برابر تحریم‌های آمریکا.)
یکی از ابزارهای ساده و ابتدایی در دسترس دولت برای رهایی از سلطه دلار، استفاده از پیمان‌های پولی دو و چندجانبه است؛ اقدامی که کشورهای دیگر خصوصا روسیه و چین مدت‌هاست به سمت آن رفته و فرآیند حذف دلار را در پیش گرفته‌اند.
با توجه به روی آوردن کشور‌هایی مانند چین و روسیه به حذف دلار و تلاش برای اعتبار بخشیدن به ارز کشورشان، یکی از مهم‌ترین رویکرد‌های ایران در حال حاضر باید توجه به پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه برای رهایی از سیطره و آقایی دلار و آسیب‌های احتمالی آن (که در اوج تحریم‌ها دامن‌گیر کشور شد) باشد.
پیمان‌های منطقه‌ای اجرا شود
دکتر حیدر مستخدمین‌حسینی، معاون سابق بانک مرکزی در این باره به خبرنگار ما گفت: یکی از اصول اقتصادی که می‌تواند وابستگی کشورها را از ارز دلار کاهش دهد، پیمان‌های منطقه‌ای است. در این روش، کشورها مشخص می‌کنند که چه میزان کالا نیاز دارند و چه میزان کالای صادراتی در اختیارشان است و مبادله کالا به کالا صورت می‌گیرد.
وی افزود: یکی از ایراداتی که به دولت‌های مختلف در ایران وارد است، فراموش کردن پیمان‌های منطقه‌ای یا پیمان‌های پولی دوجانبه است و هر زمان که آمریکا اقتصاد ایران را تهدید می‌کند ما به این فکر می‌افتیم که با کشورهای دیگر پیمان‌های جدیدی برقرار کنیم در حالی که نباید آن را موقتی دید.
مستخدمین‌حسینی با اشاره به این‌که اکنون کشورهای پیشرفته به مبادله کالا به کالا روی آورده‌اند، ادامه داد: در طول چند سال گذشته برخلاف موضوعات مطرح شده که بازارهای بین‌المللی به روی ایران باز است اما وابستگی به واردات با ارز دلار بیشتر شد در حالی که در همان سال‌ها اگر وابستگی خود را به این ارز کاهش می‌دادیم، اکنون از تهدیدهای آمریکا دچار تنش نمی‌شدیم.
این کارشناس اقتصادی با بیان این‌که دولت به دلیل دریافت ارز ارزان حاصل از فروش نفت‌خام، واردات زیادی را انجام می‌دهد، تصریح کرد: اگر دولت اقدام به تولید و عرضه کالاهای ایرانی در بازارهای صادراتی می‌کرد و با این روش، ارز وارد کشور می‌شد دیگر واردات محصولات مصرفی و... براحتی در فروشگاه‌های داخلی قابل مشاهده نبود. دولت که در چند سال گذشته نفت بیشتری را با قیمت پایین عرضه کرد با خوشحالی از آن یاد می‌کند و همین امر باعث شده تا هزینه‌های جاری کشور روند رو به رشد را طی کند.