در گفتگو با روزنامه جامعه فردا :
8 آذر 1396
سرگردانی بانک‌ها در نگهداری 800 میلیارد تومان پولی که بدون هیچ عنوانی و به‌صورت راکد در حسابهای بانکی مانده بود و هر لحظه می‌توانست منشأ بروز فساد، پولشویی یا ضایع شدن حق افراد شود، بانک مرکزی را به میدان آورد تا در راستای ارتقای شفافیت مالی به دارندگان حسابهای راکد اولتیماتوم دهد و از اول آذرماه، حسابهای سپرده قرض‌الحسنه بدون گردش مالی برای حداقل سه سال، حسابهای سپرده قرض‌الحسنه جاری بدون گردش مالی از طریق ارائه آخرین برگه چک برای حداقل یک‌سال و حساب سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه مدت عادی بدون گردش مالی برای حداقل دو سال را تعیین تکلیف کند.
اما این دستورالعمل یک سوی دیگر نیز داشت و آن اینکه از این پس هر فرد حقیقی فقط می‌تواند یک حساب قرض‌الحسنه پس‌انداز، یک حساب قرض‌الحسنه جاری، یک حساب سرمایه‌گذاری مدت‌دار و یک حساب مشترک داشته باشد تا بر این اساس به‌گفته عبدالمهدی ارجمندنژاد، افراد خود را از شر حساب‌هایی که خیلی زیاد است و امکان نگهداری از آنها وجود ندارد یا امکان سوءاستفاده از آنها وجود دارد، رها کنند.
مدیرکل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی بانک مرکزی با اشاره به اینکه خارج کردن این مبالغ از شبکه بانکی، خارج کردن آنها از بلاتکلیفی است چون این وجوه منشاء پرسش‌های زیادی است، یادآور شد که بانک مرکزی با ابلاغ این دستورالعمل تلاش کرده تا حساب‌ها را از بلاتکلیفی خارج کند و با ایجاد وحدت رویه بین بانک‌ها، مردم را نیز در مدیریت حسابهای خود یاری کنند.
براساس این دستورالعمل ابتدا بانک‌ها موظف‌اند با صاحبان حساب تماس بگیرند و از آنها بخواهند برای تعیین تکلیف حساب خود اقدام کنند. در صورتی که صاحب حساب پیدا نکنند یا بعد از اطلاع‌رسانی، خود شخص اقدامی برای تعیین وضعیت حساب نکند در این صورت بعد از مدتی بانک می‌تواند آن حساب را به حسابهای بلاتکلیف منتقل کند.
مهناز اعتدالی
روزنامه نگار
8 هزار میلیارد ریال پول سرگردان
دکترحیدر مستخدمین حسینی، در گفت‌وگو با «جامعه فردا» با اشاره به اینکه تعدد حساب‌ها نمونه‌ای از آشفتگی نظام بانکی را نشان می‌دهد که مردم در بانک‌های مختلف حسابهای مشابه باز می‌کنند، گفت: رقم 8هزار میلیارد ریالی که بانک مرکزی به‌عنوان حسابهای راکد اعلام کرده است، در مقابل بیش از 13هزار هزار میلیارد ریال سپرده‌ای که مردم در بانک‌ها گذاشته‌اند نسبت بالایی نیست و جای نگرانی چندانی وجود ندارد، اما این اولتیماتوم که به سپرده‌گذارها این علامت را می‌دهد که اگر حساب‌هایی که باز کردند فعال نباشد می‌تواند بعد از مدتی بسته شود، قابل توجه است.
این اقتصاددان با بیان اینکه در همه‌جای دنیا نظام بانکی این کار را انجام می‌دهد و در ایران نیز بیش از چهار دهه قبل برای حسابهای جاری یا حسابهای اداری یا به عبارتی حساب‌هایی که دسته‌چک داشت این کار صورت می‌پذیرفته است، یادآورشد: نظام بانکی ما کارآمد و استاندارد روز نیست، زیرا کار نظام بانکی تجهیز منابع و تخصیص آن است، یعنی از یک سمت وجوه را از مردم دریافت می‌کند و در مقابل همان مبلغ را تسهیلات و وام می‌دهد، در واقع کار بانک این است. بنابراین در پروسه بعدی حتی نظام بانکی باید قدم‌های دیگری را برای اصلاح ساختاری بردارد، مثلاً گفته می‌شود که بیش از 500 میلیون کارت بانکی وجود دارد، چرا باید این تعداد کارت صادر شده باشد؟ به دلیل اینکه هر فردی با مراجعه به بانک‌های مختلف حساب باز کرده و کارت دریافت کرده است و می‌بینیم که بسیاری از مردم به جای اینکه در یک بانک حساب داشته باشند در بانک‌های مختلف حساب دارند و از کارت‌های متفاوتی استفاده می‌کنند که این معضل نیز باید در سیستم بانکی ما مدیریت شود.
هر ایرانی چند حساب بانکی مشابه
او توضیح داد که اگر بحث نظارت و کنترل بانک مرکزی از طرف نظام بانکی پذیرفته شود، می‌تواند این مسئله را محقق کند. اینکه هر فرد در بانک‌های مختلف به تعداد بانک‌ها باید حساب و کارت داشته باشد بحثی است که در هیچ‌جای دنیا رسم نیست. درست است که وقتی می‌گوییم هیچ‌جای دنیا رسم نیست به مفهوم آن نیست که مانند جاهای دیگر رفتار کنیم، اما باید از روش‌های تجربه شده و درست استفاده کرد.
این اقتصاددان با تأکید بر اینکه در نظام بانکی ایران فعالیت بانک‌های دولتی و خصوصی در یک راستاست عنوان کرد: بین ارائه خدمات و تسهیلات بانک ملی و بانک‌های خصوصی چه تفاوتی وجود دارد، مگر آنها سود بیشتری می‌دهند؟ پس چرا افراد در بانک‌های مختلف حساب باز می‌کنند؟ اگر قرار است سود بیشتری بدهند بانک‌های دولتی هم این کار را می‌کنند و از مقررات بانک مرکزی تبعیت نمی‌کنند. وقتی توسط بانک مرکزی نرخ تعیین می‌شود و می‌گوید حداقل نرخ برای سپرده‌گذار و تسهیلات گیرنده این است، دیگر ضرورت حساب داشتن در بانک‌های مختلف از بین می‌رود، زیرا تشابهات زیادی بین بانک‌های ما وجود دارد مگر در ارائه خدمتی که کارکنان انجام می‌دهند. وگرنه تمام خدمات در بانک‌ها کاملا یکسان است و تفاوتی نمی‌توان دید. وقتی چنین اتفاقی در اقتصاد بانکی صورت می‌گیرد دلیلی ندارد که افراد در بانک‌های مختلف حساب باز کنند.
مستخدمین حسینی با اعلام اینکه بخشی از این افتتاح حساب در بانک‌های مختلف توسط نظام دولتی صورت می‌گیرد، یادآور شد: برخی از این افتتاح حساب‌ها دولتی است یعنی توسط وزارتخانه‌ها انجام می‌گیرد، برای مثال برای ثبت‌نام کنکور الزام دارید یک وجه را برای اینکه به خزانه واریز شود در بانک دولتی واریز کنید. بنابراین چنین الزاماتی وجود دارد که دولت گذاشته است یا بهره‌مندی‌هایی وجود دارد که سپرده‌گذاران در بانک‌های مختلف از آن استفاده می‌کنند و به‌واسطه آن در آنجا حساب باز می‌کنند. بر این اصل بانک مرکزی به‌عنوان سیاستگذار پولی باید به نظام بانکی ورود بیشتری پیدا کند و فعالیت بانک‌ها را متناسب با بانکداری روز استانداردسازی کند زیرا ما با بانکداری روز در دنیا فاصله عمیق و بسیار زیادی داریم.
این اقتصاددان در ادامه با اشاره به اینکه تعریف بانک تجهیز و تخصیص منابع است، اما این قالب بیش از صد‌سال پیش هم در نظام بانکی حاکم بوده است و اکنون نیز وجود دارد، اما چیزی که تفاوت را به‌وجود آورده است نحوه ارائه خدمات است، گفت: بخشی از این حساب‌ها چون موجودی کمی در آن وجود دارد توسط سپرده‌گذار مسدود نمی‌شود، برخی از حساب‌ها هم از طرف افرادی باز شده که اکنون در ایران نیستند و مهاجرت کرده‌اند و در آخر حساب‌هایی است که صاحبان آنها فوت کرده‌اند و ورثه از این حساب‌ها بی‌اطلاع هستند.
پول‌های سرگردان متوفیان
مستخدمین حسینی افزود: ما حدود 30 بانک و مؤسسه اعتباری داریم در بسیاری از این مراکز حساب‌هایی وجود دارد که صاحبان آنها فوت کرده‌اند و بازماندگان فرد فوت شده باید انحصار وراثت تهیه کنند اما چون اطلاعی نداشتند که سرپرست خانوار چندین حساب در بانک‌های مختلف دارد از دسترسی به این مبالغ محروم شده‌اند یا در مواردی دیده شده که فوت‌شدگان در بازار سرمایه و بورس سرمایه‌گذاری کردند و سهام خرید و فروش کردند که خانواده از وجود آن اطلاع ندارند، بنابراین بخشی از دارایی‌های آنها در بازار سرمایه باقی می‌ماند، بر این اساس خوب است که بانک مرکزی ترتیبی اتخاذ کند که در مورد انحصار وراثت هم مرکزی به وجود بیاید که استعلام‌های لازم از این بابت گرفته شود تا حق و حقوق بازمانده‌ها رعایت شود. زیرا درحال‌حاضر به این صورت نیست و اگر بازماندگان اطلاع نداشته باشند که دارایی و موجودی‌های نقدی‌شان در کجاست از بین خواهد رفت، بنابراین اگر در این زمینه از سوی دولت اقدامی صورت گیرد بسیار مثبت است.
این اقتصاددان با تأکید براینکه اقدام مسدود کردن حسابهای راکد توسط بانک مرکزی تصمیم درستی است عنوان کرد: مسدود کردن این حساب‌ها به نفع دارندگان آن است زیرا ممکن است وقتی حساب‌ها باز است هم توسط نیروهای داخل بانک یا بیرون مورد سوءاستفاده قرار گیرد.
برای اینکه چنین اتفاقی نیفتد حساب مسدود می‌شود، اما باید این نکته را در نظر گرفت که حقوق تجهیز منابع سپرده‌گذار محفوظ است و هر زمان می‌تواند مراجعه و وجه را دریافت کند. این مسدود کردن بدان معنا نیست که بانک مرکزی یا بانک‌ها این پول را به صاحبان‌شان ندهند، بلکه از گردش و فعالیت و حیز انتفاع خارج کرده و در حسابی نگهداری می‌کنند و هنگامی که صاحب سپرده مراجعه کرد می‌تواند وجوه خود را از بانک مطالبه کرده و بانک آن را وصول خواهد کرد. بنابراین اتفاقی که رقم می‌خورد این است که حساب‌هایی که بیش از دو سال گردش عملیات نداشته از دسترس خارج می‌شود و در یک حساب دیگری نگهداری می‌شود و تنها مبالغ از دسترسی سوءاستفاده‌های احتمالی خارج می‌شود.