در گفتگو با روزنامه آسمان آبی:
1396/10/17
افزایش قیمت ارز که در چند سال گذشته با شیب تندی همراه نبود، از ابتدای امسال روند افزایشی خود را آغاز کرده و این روند از 15 شهریور امسال با کاهش نرخ سود بانکی در شیب تندتری قرار گرفته است. در این میان افزایش نرخ سکه و طلا نیز تحت تاثیر نرخ ارز با شتاب بیشتری در حال افزایش است. با توجه به درجه بالای تاثیرگذاری نرخ ارز در تمامی بخش‌های اقتصادی با حیدر مستخدمین‌حسینی، معاون اسبق وزیر اقتصاد، معاون اسبق بانک مرکزی و کارشناس بانکی به گفت‌وگو نشستیم. او معتقد است که دولت برای تامین کسری بودجه خود در نیمه دوم سال، قیمت طلا، سکه و ارز را افزایش داده و روش کنونی برای کسب درآمدها بدترین نوع است.
شاهد افزایش قیمت ارز، طلا و سکه هستیم. این روند افزایش که در آخرین روز هفته گذشته با کاهش همراه بود تحت تاثیر چه عواملی شکل گرفته است؟
ارزش کالاهایی مانند ارز، نفت، طلا و فولاد تحت شرایطی به دلیل متغیرهای درونی و بیرونی افزایش یا کاهش می‌یابد. در چندماهه گذشته تحت تاثیر عوامل درونی و بیرونی، قیمت طلا و ارز با نوسان مواجه شده و تعادل قیمت در این نوع کالاها برهم‌خورده است. افزایش قیمت طلا به دلیل افزایش جهانی این کالا بوده، اما درمجموع به دلیل مشخص‌نبودن سیاست‌های اقتصادی دولت برای سرمایه‌گذاران، تعادل بازار در این بخش و حتی ارز به‌هم‌ریخته است. در این میان عده‌ای تحلیل می‌کنند که در چند سال گذشته قیمت دلار افزایش نیافته است و باید کمک کرد قیمت دلار واقعی شود، اما این افراد به این نکته توجه ندارند که علت اصلی افزایش دلار در چند سال گذشته در راستای حمایت از صادرات بود تا در اقتصاد ملی آثار مثبتی ایجاد شود، اما مشخص شد که این سیاست اشتباه بود. این‌که دوباره خواسته شود که با این هدف قیمت دلار افزایش یابد آن‌هم در شرایط کنونی اقتصادی، رویه درستی نیست. دولت اگر قصد حمایت از صادرات دارد می‌تواند با توسل به راهکارهای حمایتی، این کار را انجام دهد. سؤال اساسی این است که چرا از صادرات با افزایش نرخ ارز باید حمایت شود درحالی‌که می‌توان با پرداخت‌های ریال به صادرکنندگان، این نقیصه را جبران کرد. در برخی از دولت‌ها با حمایت ریالی از صادرکنندگان پشتیبانی می‌کردند؛ این‌که با افزایش نرخ ارز از صادرکننده حمایت شود، آثاری منفی بر زندگی مردم می‌گذارد. تجربه اثبات کرده که این نوع حمایت و درآمد حاصل از آن، بهره‌ای برای مردم و جامعه نداشته و حتی آثار سویی بر اقتصاد دارد و منجر به برهم‌خوردن تعادل بازار شده است. مسئله مهم در چرایی افزایش قیمت ارز و دلار این است که دولت‌ها برای افزایش درآمد و جبران کسری بودجه در نیمه دوم سال سعی دارند از محل افزایش قیمت ارز، کسری بودجه خود را تامین کنند. در حال حاضر نیز دولت و بانک مرکزی رغبت دارند قیمت ارز افزایش یابد تا بخشی از درآمدهای بانک مرکزی و دولت جبران شود. این رویه می‌تواند در آینده نزدیک شرایط نامساعدتری برای حوزه اقتصاد شکل دهد زیرا اقتصاد ما، اقتصاد متعادلی نیست. از سویی شرایط اقتصادی ما آزاد و رقابتی نیست که بگوییم بازار علامت می‌دهد که نرخ ارز افزایش یابد. اصولا در حوزه ارز، بازاری نداریم و دولت تعیین‌کننده ارزش ارز است. محل تامین ارز موردنیاز بازار نیز از محل فروش نفت، فرآورده‌های نفتی و مشتقات نفت تامین می‌شود که در اختیار دولت یا شبه‌دولتی‌هاست و از این‌رو افزایش نرخ ارز در دولت معنا می‌شود.
در بخش طلا هم باید تلاش شود قیمت طلا مطابق با قیمت جهانی افزایش یابد، نه این‌که با مدیریت‌نکردن، فضا را برای افزایش بیشتر قیمت طلا و سکه فراهم شود تا در بازار حباب ایجاد شود. بانک مرکزی تنها عرضه‌کننده سکه در بازار است و انباشتی از طلا در اختیار دارد و باید با تامین سکه مورد نیاز بازار، مانع از رشد قیمت در این بخش شود. در مقطع حساس اقتصادی هستیم و افزایش قیمت ارز، طلا و سکه در زندگی مردم اثر منفی خواهد داشت؛ ازاین‌رو باید دولت نباید منافع کوتاه‌مدت خود را در نظر داشته باشد و باید نقدینگی‌ها در بازار به‌سمت تولید و اشتغال حرکت کند.
نباید جهت بازار به‌گونه‌ای ترسیم شود که سرمایه‌های مردم حتی در یک سکه در منازل‌شان انباشته نشود. دولت باید با مدیریت صحیح از افسارگسیختگی ارز و طلا و سکه جلوگیری کند.
بنابه گفته شما این‌که مردم سرمایه‌های خرد و کلان‌شان را به‌سمت ارز و طلا هدایت می‌کنند، به دلیل بی‌اعتمادی به نهادهای اقتصادی است؟
مسئله مهم که خطر جدی برای سرمایه‌گذاری در کشور دارد، این است که در بازار کنونی افزایش قیمت ارز و طلا علامت خاصی صادر می‌کند که در صورت غفلت از آن عواقب خطرناکی برای اقتصاد خواهد داشت؛ این‌که سرمایه‌گذاران ما به‌جای سرمایه‌گذاری در بخش‌های دیگری اقتصادی تمام سرمایه یا بخش عمده‌ای از آن را در بازار ارز، دلار و طلا سرمایه‌گذاری کنند. این نوع سرمایه‌گذاری بدترین و منفی‌ترین نوع سرمایه‌گذاری است که می‌تواند در اقتصاد کشور رخ دهد، ازاین‌رو باید دولت به‌گونه‌ای مدیریت کند که سرمایه‌گذاران از حضور در بازار ارز بر حذر شوند. متاسفانه فضا به این سمت در حال حرکت است. نباید ارز و سرمایه‌های مردم در خانه‌هایشان ذخیره شود.
بر این اساس دولت بازیگر اصلی افزایش قیمت ارز، سکه و طلاست؟
دقیقا همین‌طور است.
با توجه به این‌که وضعیت کنونی در اقتصاد و حتی سیاسی کشور و اعتراضات مردمی، پیش‌بینی می‌کنید که قیمت ارز و سکه و طلا همچنان ادامه داشته باشد؟
امیدوارم دولت و بانک مرکزی از شرایط فعلی اقتصادی درسی بگیرند و تلاش کنند سرمنشأ تغییرات قیمت را که در اقتصاد ما جنبه روانی دارد کنترل کنند. طلا، سکه و ارز در انحصار بانک مرکزی است که به دلیل نبود مدیریت صحیح دولت افزایش یافته است. این‌که مازاد بر افزایش قیمت جهانی، طلا افزایش یابد، قابل‌پذیرش نیست. در بخش ارز نیز باید بگویم دولت باید در سیاست‌های وارداتی خود تجدیدنظر و از واردات کالاهای غیرضروری خودداری کند تا افزایش قیمت ارز در زندگی مردم اختلال ایجاد نکند. بانک مرکزی و دولت باید مانع افزایش قیمت‌ها شوند و این مسئله در اختیار بخش دیگری نیست.
پس می‌توان گفت دلالان ارز در افزایش قیمت آن تاثیر چندانی ندارند؟ این دولت است که با سیاست‌های خودخواسته یا ناخواسته منجر به افزایش ارز و حتی سکه و طلا شده است؟
برحسب اطلاعات موجود تنها 7 درصد از بازار ارز در اختیار مردم است. آن‌چه مسلم است دولت تعیین‌کننده اصلی و نهایی است و به‌همین دلیل دولت باید با صرفه‌جویی در هزینه‌های جاری و افزایش بودجه‌های بخش تولید، منجر به رونق اقتصاد شود. دولت نباید برای تامین منابع ریالی، این‌گونه مدیریت را اعمال کند. این نوع مدیریت‌کردن پاسخ لازمی به رفتار اقتصادی جامعه نیست.