در گفتوگو با روزنامه وقایع اتفاقیه :
۲۴ دی ۱۳۹۶
ترامپ در بیانیه اخیرش برای دومین‌بار نتوانست از برجام خارج شود و فقط تعلیق تحریم‌های ایران را اعلام کرد که البته این‌بار با تهدید و خط‌و‌نشان‌کشیدن برای ایران و اتحادیه اروپا همراه بود.
درزمینه آثار برجام بر اقتصاد با حیدر مستخدمین‌حسینی، اقتصاددان و کارشناس مدیریت و بازار بورس و سرمایه که سابقه فعالیت چندساله در وزارت امور اقتصاد و دارایی دارد به گفتوگو نشستیم. این چهره نزدیک به علی طیب‌نیا، وزیر پیشین اقتصاد البته نسبت به مسئله دیگری که همان توجه‌نکردن به وجوه اقتصادی برجام است، انتقاد دارد و می‌گوید: «درزمینه مباحث اقتصادی دقت نظر در برجام صورت نگرفت. وقتی گفته می‌شود تحریم برداشته می‌شود از نظر حقوق اقتصاد بین‌الملل باید به جزییات آن توجه می‌کردیم اما این ضعفی بود که در مذاکرات در بخش اقتصادی‌اش وجود داشت».
***
به نظر شما آیا آمریکا در ماه‌های آتی از برجام خارج می‌شود یا همچنان مانند دو سخنرانی اخیر ترامپ فقط شاهد کری‌خوانی و درنهایت تمدید و تشدید تحریم‌ها علیه ایران خواهیم بود و دوم اینکه این مسئله چه تاثیری روی روابط اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا و دیگر کشورها خواهد داشت؟
بعید می‌دانم آمریکا بتواند از برجام خارج شود زیرا پس از موضع‌گیری‌های متعدد اتحادیه اروپا و ایستادگی‌شان بر اصول برجام بعید است آمریکا بخواهد در عالم سیاست، خودش را منزوی‌تر کند اما شرایط اقتصادی اتحادیه اروپا و آسیا برای اینکه ایران در حوزه‌های اقتصادی منزوی شود، مهیا نیست؛ بنابراین فقط ممکن است فشار بر ایران افزایش پیدا کند که فشار بین‌المللی در این مقطع در حوزه اقتصاد خواهد بود.
نکته‌ای که وجود دارد و باید بر آن تاکید داشت این است که در حوزه اقتصاد طی سال‌های گذشته و در زمان جنگ با تحریم‌هایی مواجه شدیم و این تحریم‌ها ادامه پیدا کرد.
اما بسیاری از صنایع در دوران تحریم شکل گرفت که می‌توان به بهبود بسیاری از صنایع غذایی، پوشاک، فرش و... اشاره کرد و به بیان دیگر در زمان جنگ و با قیمت آن موقع نفت به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شد که صنعت ایران نه‌تنها حالت ایستا پیدا نکرد بلکه توسعه یافت و نتایج آن قابل‌مشاهده است و بسیاری از صنایع مانند صنایع لبنی به صادرکننده تبدیل شدند درحالی‌که در گذشته از دانمارک و فنلاند لبنیات وارد می‌کردیم.
شرایط فعلی برجام را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در سال‌های گذشته ایران مذاکرات متعدد و مناسبی با اتحادیه اروپا برقرار کرده بود و اعضای این اتحادیه نیز احساس کردند پایبندی ایران به تعهدات بین‌المللی‌اش محقق شده و بر آنها تاکید دارد؛ بنابراین اتحادیه اروپا به این نتیجه رسید که می‌توانند در روابط خود با ایران به منافع اقتصادی خوبی دست پیدا کند و به عبارت دیگر برجام توانسته روابط اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا را بهبود دهد؛ بنابراین اگر این اتفاق به هر دلیلی بیفتد و آمریکا از برجام خارج شود یا بخواهد آن را نقض کند اتفاق خاصی نخواهد افتاد.
به شرط آنکه دولت، تیم اقتصادی خود را البته بدون جابه‌جایی ترمیم کند به‌گونه‌ای که مجموعه تیم اقتصادی توانایی مدیریت شرایط سخت اقتصاد ایران را پیدا کند تا بتواند نظام برنامه‌ریزی خود را به گونه‌ای مدیریت کند تا کمترین آسیب به اقتصاد ایران وارد شود اما تیم کنونی در تنگناهای اقتصادی، قدرت مدیریت و برنامه‌ریزی را ندارد؛ بنابراین به نظر می‌رسد دولت با تغییراتی در تیم اقتصادی خود و بهره‌گیری از کسانی که توانایی مدیریت داخلی اقتصاد و پیوند آن با روابط بین‌المللی به‌ویژه با اتحادیه اروپا را دارند، می‌تواند نارسایی‌های موجود را برطرف کند اما شیوه فکری تیم اقتصادی کنونی سبب شده عقب‌افتادگی‌ای را در حوزه اقتصادی یدک بکشیم.
به بیان دیگر اگر به هر دلیلی آمریکا در آینده از برجام خارج شود، انسجام نظام تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در حوزه اقتصاد بین دولت، مجلس و قوه‌قضاییه می‌تواند به‌خوبی چالش‌های احتمالی را مدیریت کند که با کمترین تشویش و نگرانی پشت سر گذاشته شوند.
اگر تیم اقتصادی کنونی که اصطلاحا تیمی نزدیک به تفکرات لیبرال هستند، بتوانند نکته‌هایی را مدنظر قرار دهند با کمک مردم مشکلات را پشت سر خواهند گذاشت و حداقل مشکل جدیدی به‌وجود نمی‌آید اما وضعیت اقتصادی کنونی کشور شرایط آرامی را طی نمی‌کند و اقتصاد ما بیمار است و نیاز به بستری‌شدن در مراقبت‌های ویژه دارد.
برجام چه دستاوردها و ویژگی‌هایی دارد و چه تاثیری بر اقتصاد ایران بر جای خواهد گذاشت؟
اینکه برجام یک تعهد بین‌المللی است و ورود به عرصه‌های اقتصاد بین‌الملل به حساب می‌آید، اولین نتیجه‌ای است که می‌توان از برجام گرفت زیرا ایران در کنار قدرت‌های بزرگ جزو امضاکنندگان آن بوده اما اینکه چرا برجام این‌گونه شد، دلیلش آن است که درزمینه مباحث اقتصادی دقت نظر در برجام صورت نگرفت.
وقتی گفته می‌شود تحریم برداشته می‌شود از نظر حقوق اقتصاد بین‌الملل باید به جزییات آن توجه می‌کردیم اما این ضعفی بود که در مذاکرات در بخش اقتصادی‌اش وجود داشت زیرا به‌عنوان مثال وقتی تحریم برداشته شد باید به این مسئله نیز دقت می‌کردیم که وجوه حاصل از آن چه می‌شود. اگر حقوق اقتصاد را در نظر بگیریم، می‌بینیم این جزییات خیلی مهم است.
برای مثال وقتی گفته می‌شود کشتیرانی از تحریم خارج شد تنها به معنی رفت‌و‌آمد آزاد کشتی‌ها و مبادلات تجاری آن نیست بلکه باید به این توجه می‌کردیم که وجوه حاصل از این بازرگانی چه می‌شود اما این مسئله به‌خوبی دیده نشد. امروز بانک‌ها نیز مشکلات‌شان حل شده و گفته می‌شود می‌توانند با یکدیگر در سراسر دنیا تعامل داشته باشند اما نمی‌توانند وجوهی بین هم منتقل کنند زیرا در برجام دیده نشده است. حتی از کارشناسان ارشد بانکی که سال‌های سال در این حوزه فعالیت می‌کردند، مشـــورتی دریافــــت نشــــد تا بخـــش اقتــصــــادی بـــرجـــــام قوی شود.