در گفتگو با روزنامه بهار:
1396/11/03
قیمت دلار که یک ماه گذشته از رقم 3785 تومان آغاز شد، با عبور از مرز 4700 تومان رکورد تازه ای برجا گذاشت و روز گذشته با کاهشی در حدود 50 تومان تا 4650 تومان خرید و فروش شد.
دلایل نوسان نرخ ارز در هفته اخیر چیست؟ برخی بر این باورند که موضوع انتظارات، مهم‌ترین دلیل افزایش نرخ ارز به شمار می‌رود و برخی تحلیل‌ها نیز پایین نگه داشتن مصنوعی نرخ ارز توسط دولت را دلیل این امر می‌دانند. عده‌ای نیز این نوسانات را خواست دولت می‌دانند که برای افزایش صادرات و کاهش واردات اعمال می‌شود.
از سوی دیگر، در بازار ارز، عامل اصلی گرانی دلار اعمال تحریم‌های اخیر آمریکا شایع شده و نادر رنجبر مدیرعامل یک شرکت صرافی معتقد است:اعمال تحریم‌های اخیر ایالات متحده علیه تعدادی از شرکت‌های ایرانی در روزهای اخیر، بر بازار ارز تأثیرگذار بوده است. چنانچه روزی نرخ سود بانکی پایین آید، این احتمال وجود دارد که نرخ ارز بالا رود. دلار تابع عرضه و تقاضا است و در ایران بعد روانی نیز در قیمت آن تأثیرگذار است.برخی فعالان بازار نیز از دخالت دولت در بازار و تمایل به افزایش نرخ دلار سخن می‌گویند. اکنون نرخ دلار سودای گرانی دارد و می‌خواهد تا می‌تواند بالا رود. با این حال در روزهای گذشته، نیروی انتظامی با دستگیری افرادی که با دلالی و کارهای غیرقانونی، باعث اخلال در بازار ارز می‌شدند، مدعی شده که 48 تن سیستم اقتصادی کشور را به هم ریخته‌اند و برای هشت تن از آنها نیز حکم صادر شده است.
یک کارشناس اقتصادی و اقتصاددان در این رابطه، می‌گوید: با توجه به افزایش صادرات نفت و همچنین افزایش قیمت نفت کمبود ارز توجیه اقتصادی ندارد، در نتیجه نظر غالب کارشناسان اقتصادی بر این است که دولت خود اقدام به دستکاری نرخ ارز کرده است. در این صورت بهتر است دولت به این روند ادامه ندهد چرا که بی‌اعتمادی حاکم بر فضای اقتصاد ایران تشدید خواهد شد. حیدر مستخدمین حسینی اظهار کرد: بحث ارز در ایران نیاز به یک آسیب‌شناسی دقیق و قابل تامل دارد. در اقتصاد ما آشفتگی بازارها در تمامی وجوه آن اعم از بازار پول، بازار سرمایه و کالا و ارز وجود دارد، متاسفانه دولتمردان ما تاکنون نتوانسته‌اند به مسائل آن فائق آیند و مسائل اقتصادی را به سمت ثبات هدایت کنند. به ویژه در زمینه متغیر کلیدی مانند نرخ سود بانکی که هنوز موفق نشده‌اند آن گونه که باید و آن گونه که صحیح است، درباره این متغیر تصمیم‌گیری کنند، این متغیر می‌تواند تسهیلات مهمی در بازارها داشته باشد. وی اضافه کرد: درباره ارز نکته‌ای که حائز اهمیت است این است که این بازار به طور انحصاری در اختیار دولت است و بانک مرکزی آن را مدیریت می‌کند، در نتیجه نمی‌توان عامل اصلی نوسانات اخیر ارز را در بازار جست‌وجو کرد. همان‌طور که اگر بازار ارز را بررسی کنیم، خواهیم دید که تمامی بازیگران اصلی بازار ارز اعم از عرضه‌کنندگان، تقاضاکنندگان و... در آن حضور ندارند و این بازار به صورت انحصاری توسط بانک مرکزی مدیریت می‌شود.
وی به انگیزه دولت برای دست زدن به نرخ ارز اشاره کرد و گفت: به هر حال ارز عاملی برای کسب درآمد دولت است. گر چه دولت بارها گفته که به دنبال کسب درآمد از محل ارز نیست، ولی من چنین گمان نمی‌کنم و هر سال وقتی که به پایان سال نزدیک می‌شویم، می‌بینیم که به قیمت ارز دست برده شده و نوسانات آن شدید می‌شود. وی این را هم گفت: اگر نگاهی به سال‌های گذشته بیندازیم می‌بینیم که هر سال هنگامی که سال رو به اتمام می‌رود، همین وضعیت و نوسانات شدید به بازار ارز ایران حاکم می‌شود. مسئله اینجاست که این موضوع عدم کارایی و مدیریت نهادهای مسئول را نشان می‌دهد و این مردم هستند که جور این نوع مدیریت را می‌کشند. چون بخشی از بودجه از جیب مردم تامین می‌شود و اکنون نیز با افزایش نرخ ارز شاهد آن هستیم که در حمل و نقل، کالا و بسیاری از موارد دیگر تورم پیش خواهد آمد و هزینه آن را مردم پرداخت خواهند کرد. ضمن اینکه رانتی را رقم می‌زند و به موجب آن عده‌ای بهره‌مند می‌شوند گرچه مردم بسیاری ضرر می‌کنند.
مستخدمین این را هم گفت که دولت اگر فاقد توانایی مدیریت ارز باشد و نتواند جلوی نوسانات نرخ ارز را بگیرد، منجر به مشکلاتی در اقتصاد خواهد شد و اگر بارقه‌ای از امید که برای رفع گرانی و کنترل تورم وجود داشت از بین برود، اعتماد از مردم سلب خواهد شد. وی با بیان اینکه از نظر اقتصادی افزایش نرخ ارز توجیهی ندارد، گفت: دولت گفته است که بعد از برجام، تولید و صادرات نفت بیش از دو برابر افزایش یافته و اکنون نیز بالاتر از ۲. ۵ میلیون بشکه نفت در روز صادر می‌کنیم ضمن اینکه قیمت نفت نیز بالا رفته و اکنون در بشکه‌ای بالای ۶۰ دلار فروخته می‌شود. بنابراین کمبود ارز، توجیهی ندارد و به نظر می‌رسد که افزایش این چنینی قیمت ارز به دنبال یک تصمیم صورت گرفته است. در نهایت این شائبه تقویت می‌شود که دولت عامدانه با افزایش نرخ ارز به دنبال پر کردن کسری بودجه خود است.
این اقتصاددان در پاسخ به این مسئله که گفته می‌شود دولت به دنبال این است که با افزایش نرخ ارز از صادرات حمایت کند، گفت: بحث حمایت از صادرات به بهای افزایش قیمت ارز یک بهانه است چرا که اگر بخواهیم به صورت علمی رفتارهای اقتصادی را بررسی کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که در گذشته هرگز با افزایش نرخ ارز صادرات ما افزایش نیافته است و هیچ رابطه خطی بین افزایش نرخ ارز و صادرات وجود ندارد و اگر دولت خواهان حمایت از صادرکنندگان است، خوب است که به صادرکنندگان جوایز صادراتی آن هم در قالب ریال اعطا کند. چرا که وقتی به صادرکنندگان ارز می‌دهیم این رفتار ما نوعی حمایت از ارز خارجی تلقی می‌شود. در حالی که می‌توانیم اقداماتی کنیم که پول خود را تقویت کنیم. وی با ابراز نگرانی نسبت به اینکه به نظر می‌رسد مردم و فعالان اقتصادی اعتماد خود را نسبت به رفتار دولت و بانک مرکزی از دست می‌دهند، گفت: می‌بینیم که هر گاه دولت یا مقامات بانک مرکزی صحبت می‌کنند، بازارها واکنش منفی به آن نشان می‌دهند و این امر ممکن است به آن سو رود که مردم اعتمادی به رفتارهای دولت و مسئولان بانک مرکزی نداشته باشند، بنابراین بهتر است که دولت رفتارش را اصلاح کند و اقداماتی نکند که به این بی‌اعتمادی دامن بزند.
بزرگترین دارنده ارز کیست؟
نایب رئیس کمیسیون اقتصادی در خصوص این موضوع اظهار داشت: اوضاع کشور با بگیر و ببند و مسائلی از این دست حل نمی‌شود. وای به حال مملکتی که سیستم اقتصادی آن توسط سه یا چهار نفر به هم بریزد.
محمد حسن نژاد گفت: بزرگترین دارنده ارز در کشور چه کسی است؟ بزرگترین منبع ارز در کشور خود دولت است، بعد از آن هم کسانی که در کار صادرات هستند و تعداد آنها نیز هم محدود و هم مشخص است که چه کسانی هستند؛ پس کسی که می‌خواهد بازار را به هم بریزد، قدرتی ندارد. وی گفت: هیچ کس به‌اندازه اتاق بازرگانی و دولت قدرت ندارد؛ بنابراین، چیزی که عنوان می‌شود افرادی هستند که در بازار اخلال ایجاد کرده‌اند، امکان پذیر نیست. دولت می‌گوید 4600 تومان برای قیمت ارز گران است و مردم را در بازار عده‌ای خط می‌دهند. وی ادامه داد: منابع ارز که دست شما است. شما ارز را به بازار تزریق کن و با قیمت 4400 بفروش، بگذار کسی که می‌خواهد از این کار دلالی کند، ضرر کند، با این کار مجبور می‌شود دلار خود را به 4400 بفروشد و ورشکسته شود. معادله خیلی ساده است و حساب دو دو تا چهارتا است. دلیل این کار را نمی‌دانم اما احساس می‌کنم که بازار را رها کرده‌ایم. وی با اشاره به امکان تسعیر ارز توسط دولت گفت: مجلس یک بار اجازه این کار را به دولت داده و دولت یک بار این کار را کرده و دیگر نمی‌تواند آن را انجام دهد. آن یک بار هم که انجام شد، لطفی به حال دولت شده، ولی هر سال دولت نمی‌تواند از این‌ترفند استفاده کند. بحثی که وجود دارد این است که چون هزینه‌های دولت ریالی است و درآمد آن دلاری، هرچقدر دلار را به ریال تبدیل کند، می‌تواند کسری خود را جبران نماید. این بحث وجود دارد اما فکر نمی‌کنم هیچ دولتی این میزان نادان باشد که بخواهد به این دلایل ارزش پول ملی خود را کاهش دهد. وی در خصوص دلیل افزایش نرخ ارز نیز گفت: شواهد نشان می‌دهد که بانک مرکزی ارز را به بازار تزریق نمی‌کند و مشخص نیست، دلیل این کار چیست. ما از رئیس بانک مرکزی خواسته‌ایم تا به مجلس بیاید و در مورد این موضوع توضیح دهد که چرا ارز را به بازار تزریق نکرده‌اند.
وی همچنین درباره بازداشتی‌های اخیر گفت: هیچ وقت پنج آدم نمی‌توانند سیستم اقتصادی کشور را به هم بریزند. اینکه می‌گویند 5 یا 6 تن در این خصوص دستگیر شده اند، اشتباه است. پنج نفری که بتواند اقتصاد کشور 80 میلیونی را به هم بریزد، همان بهتر که همان‌ها رئیس بانک مرکزی باشند.
سیف باز هم وعده داد
اما در این آشفته بازار ارز، رئیس کل بانک مرکزی با اعلام اینکه قیمت ارز در روزهای آینده در روندی کاهشی قرار می‌گیرد، تاکید کرد که سرمایه‌گذاری در نرخ ارز توجیه نداشته و کسانی که منابع خود را به ارز تبدیل می‌کنند، ضرر خواهند کرد. سیف با اشاره به اینکه اکنون شاخص‌های کلان اقتصادی اعم از تورم و رشد اقتصادی در وضعیت مناسبی قرار دارند، گفت: در کنار آن درآمدهای ارزی نسبت به گذشته وضعیت خوبی دارند، به طوری که صادرات نفت نسبت به سال قبل افزایش دارد و قیمت هر بشکه آن به دامنه ۷۰ دلار رسیده است، بنابراین دلیلی وجود ندارد در بلندمدت وضعیت ارزی دچار نوسان شود. وی با بیان اینکه به طور طبیعی فضای موجود و نوسان بازار را بانک مرکزی کنترل می‌کند، اظهار کرد: در دو ماهه پایانی سال که اکنون وارد آن شده‌ایم، روندی کاهشی در پیش می‌گیرد.