در گفتگو با خبرگزاری نسیم اقتصاد:
1397/01/28
سید مسعود آریادوست: صعود زمستانی – بهاری نرخ دلار به هیچ خط و نشان و سیاستی روی خوش نشان نداد؛ مگر با دستور تک نرخی شدن و قاچاق اعلام کردن نرخ بالای 4200 تومان از سوی اسحاق جهانگیری.
با این اوصاف یافتن دلار با این قیمت در بازار، کار تقریبا محالی است و تاکنون کسی موفق به رویت دلار با این نرخ نشده است. هر چند که مسئولان دولتی و بانک مرکزی می‌گویند دلار 4200 تومانی، در راه است اما دلار با این نرخ اعلامی تا این لحظه به مقصد نرسیده است.
حسن روحانی و تیم اقتصادی او در دولت یازدهم هر چقدر در قبال نرخ دلار محتاط و ظریف عمل کرد، اما به همان اندازه در دولت بعد، یعنی دولت دوازدهم، این احتیاط و لحاظ کردن پاره‌ای مسائل را نادیده گرفت تا امام جمعه شیراز در واکنش به نایاب شدن و گرانی نرخ دلار بگوید: "عده‌ای از خدا بی‌خبر صف می‌کشند و دلار می‌خرند."
نرخ دلار در بهار 97، در حالی قیمت 6100 تومانی را لمس کرد که تفاوت قیمت این ارز تاثیرگذار در بهار 96 نسبت به بهار 95، حدودا 340 تومان بوده است. در فروردین ماه سال گذشته نرخ دلار حدودا 3500 تومان بود که نسبت به نرخ 6100 تومانی بهار 97، باید گفت شاهد افزایش بیش از 74 درصدی آن بوده‌ایم.
مسئولان دولتی و بانک مرکزی در واکنش به افزایش نرخ دلار در یک روند چندماهه، سفر به عتبات عالیات و سفرهای خارجی، برخی گرو‌های تلگرامی و همچنین سیاست‌های دشمنان را از عاملان درجه اول کم ارزش شدن ریال در مقابل دلار معرفی می‌کردند. تا اینکه با رشد شارپی این ارز تاثیرگذار، اسحاق جهانگیری به طور ناگهانی خبر از تک نرخی شدن دلار داد.
در لابلای این تصمیم، موضوع مهمی که از نظر بسیاری نهان ماند، افزایش نرخ دلار دولتی از 3700 تومان به 4200 تومان بود که باید دید این سیاست در میان‌مدت و کوتاه‌مدت چه تاثیراتی سوء بر نرخ تورم می‌تواند داشته باشد.
در همین راستا حیدر مستخدمین حسینی، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی و بازار سرمایه در گفتگو با «نسیم اقتصاد» با اشاره به دلایل افزایش نرخ دلار گفت: ما اصولا در حوزه ارز بازار نداریم. بازار به مقوله‌ای گفته می‌شود که هم متقاضی و هم عرضه‌کننده حضور داشته باشند و از این طریق نرخ تعیین شد.
وی ادامه داد: دولت هر از گاهی که به منابع مالی نیازمند شود، ارز کمتری عرضه می‌کند که این باعث افزایش قیمت ارز خواهد شد. وقتی دلیل این موضوع را از بانک مرکزی و دولت جویا می‌شویم در پاسخ خواهند گفت که بازار نرخ ارز را تعیین می‌کند. در واقع این بهانه‌ای برای افزایش نرخ ارز می‌شد.
*بازار ارز کاملا در اخیار دولت است
مستخدمین حسینی گفت: عرضه ارز کاملا در اختیار دولت است. این دولت است که نرخ ارز را تعیین می‌کند نه دیگران. تصمیم اخیر دولت در مورد تک نرخی شدن دلار نشان داد که دولت و بانک مرکزی در گفته خود، صادق نبودند و انتقادات کارشناسان از دولت مبنی بر دست دولت و بانک مرکزی در تعیین نرخ ارز صحت داشته است.
این کارشناس حوزه اقتصاد ضمن انتقاد از دستورالعمل اخیر دولت در مورد ارز گفت: در حال حاضر دولت بر اساس بخشنامه‌ای صادر شده، امکان خرید و فروش اسکناس از صرافی‌ها را سلب کرده است. بر همین اساس امکان حواله ارزی توسط صرافی‌ها وجود ندارد. ابهاماتی در این خصوص وجود دارد که باید دولت در مورد آن پاسخ بدهد. چرا به کسانی که برای بار دوم می‌خواهند از کشور خارج شوند و به سفر بورند، ارز پرداخت نمی‌شود. سوال این است که این افراد واقعا از کجا ارز خود را تامین کنند؟
او ادامه داد: پرداخت سالانه 500 تا 1000 دلار به مسافران برای سفر به خارج از کشور مشخصا مبلغی کافی نیست. مسافران ارز بیشتری لازم دارند. این میزان ارز مازاد را از کجا تهیه کنند. این محدودیت باعث می‌شود که دلالان و واسطه‌هایی در حوزه ارز به وجود آیند. تا این لحظه هنوز راهکاری برای این موضوع مهم پیش‌بینی نشده است. اگر همین روند ادامه پیدا کند و بانک مرکزی برای این بخشنامه‌ها، هیچ تبصره‌ای در نظر نگیرد، قطعا ما با مشکلات و فعالیت‌های دیگری در حوزه ارز مواجه می‌شویم.
*عمر کوتاه دلار 4200 تومانی
وی افزود: به نظر می‌آید شیوه کار دولت در قبال تک نرخی شدن ارز، صرفا ایجاد محدودیت بیشتر برای صرافی‌ها است؛ در صورتی‌که این صرافی‌ها بودند که در شرایط تحریم، نقل و انتقال ارز را انجام می دادند و به اقتصاد ملی ایران کمک کردند. البته شاید از سوی برخی از صرافی‌ها تخلفی هم صورت گرفته باشد که این موضوع را نباید به همه آنها تعمیم داد. به هر حال این دستورالعمل جدید برای صراف‌ها، محدودیت‌هایی را ایجاد کرده است.
مستخدمین حسینی در پاسخ به این سوال که آیا نرخ 4200 تومان دلار می‌تواند در بازار ثابت باقی بماند یا خیر گفت: با توجه به مشکلاتی که به آن اشاره شد باید گفت که نرخ 4200تومان برای مدت زیادی نمی‌تواند تداوم داشته باشد. در واقع در قبال این موضوع دولت تعجیل کرده است. هنوز هیچ صرافی و بانکی، با این نرخ، دلار عرضه نمی‌کند.
*به نام ارز تک‌نرخی،دلار دولتی گران شد
او تصریح کرد: به اسم تک نرخی شدن، ارز مبادله‌ای 500 تومان گرانتر شد که این موضوع به نوبه خود می‌تواند بر قیمت کالاهای اساسی تاثیر گذار باشد. دولت اعلام کرده که این افزایش نرخ، بر قیمت دارو و کالاهای اساسی تاثیری نخواهد گذاشت. اما مشخص نیست ما‌به‌التفاوات نرخ جدید ارز نسبت به نرخی که در بودجه تعیین شده است از کجا و چگونه تامین خواهد شد. دولت باید این ما به‌التفاوت را پرداخت کند. اما از کدام منبع؟ این منبع نیز در بودجه سال 97 در نظر گرفته نشده است. دولت باید به این معما توضیح بدهد.
*دولت نرخ ارز را دستکاری کرد
وی افزود: شخصا این نوع نگاه دولت به نرخ ارز را یکسان سازی قلمداد نمی‌کنم. این تصمیم در حقیقت دستکاریِ دستوری دولت در نرخ ارز است. بسیاری از افراد را باید در این مورد مورد مواخذه قرار داد.
این کارشناس حوزه بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که آیا زمان تک نرخی شدن ارز از سوی دولت مناسب بود یا خیر ابراز داشت: مشخصا زمان مناسبی در این رابطه انتخاب نشده است. به گمان من عنصر و عامل دیگری در این رابطه در کار بوده که دولت فرصت‌های بهتر را از دست داد. دولت می‌توانست در زمان بهتری تصمیم بگیرد. یکسان‌سازی نرخ ارز در واقع از سال‌های 81 تا 90 صورت گرفت که نرخ ارز به صورت شناور تعیین می‌شد. در آن زمان کسی هم ولع خرید ارز نداشت. در حال حاضر موقعیتی پیش آمده که می‌تواند نرخ ارز را مجدد متزلزل کند.
*فعالان زیرزمینی وارد بازار ارز می‌شوند
وی با اشاره به محدودیت‌های ایجاد شده در خرید و فروش ارز از سوی دولت هشدار داد هر چند تصمیم دولت در قبال تک‌نرخی شدن ارز، تصمیم مناسبی است؛ اما با ایجاد محدودی‌های صورت گرفته از طریق دستورالعمل صادره، باید منتظر فعالیت گروه‌های زیرزمینی دیگری در حوزه ارز باشیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به حذف دلار به عنوان ارز مرجع و جایگزین شدن یورو تصریح کرد: 30 درصد تولید ناخالص جهان مربوط به اقتصاد آمریکا است؛ یعنی حدودا یک سوم تولید ناخالص جهان در اختیار آمریکا است که با دلار هم انجام می‌شود. این آمریکا است که بنابه تشخیص خود، واحد پولی خود را در مقابل چین و اروپا تنظیم می‌کند. اینها مجموعه تصمیماتی است که آمریکا در قبال پول ملی خود اخذ می‌کند. این تصمیمات در نهایت بر ارزش یورو در مقابل دلار تاثیر گذار است. اگر قرار باشد ارز مرجع را از دلار به یورو تغییر دهیم، در نهایت بر اثر تاثیراتی که دلار بر نرخ یورو خواهد گذاشت، ما شاید متضرر شویم و شاید هم سود کنیم و به نفع اقتصاد ملی باشد.
*باید به دنبال پیمان‌های پولی باشیم
این کارشناس حوزه سرمایه افزود: نباید این مساله در اولویت باشد که ارز مرجع از دلار به یورو تغییر کند. این مساله، منطق اقتصادی مناسبی ندارد. ما باید به دنبال پیمان‌های پولی باشیم. ما با ترکیه، پاکستان، روسیه، چین و ... که طرف تجاری ما هستند باید پیمان پولی منعقد کنیم. سبد ارزی کشور باید متنوع باشد و صرفا دلار یا یورو نباشد. بنابراین صرف انتقال از دلار به یورو هیچ تضمینی برای بهبود سبد ارزی کشور در بر ندارد.
مستخدمین حسینی در پاسخ به این سوال که با این تصمیمی که دولت در قبال یکسان‌سازی ارز گرفت چه مقدار فروپاشی اقتصادی ایران جدی‌تر شد، گفت: در تعجبم که دولت از محدویت‌های اقتصادی کشور اطلاع دارد و برای حل آن اقدام نمی‌کند. چرا دولت اقدام نمی‌کند؟ ما هنوز با رکود مواجه هستیم. وضعیت بنگاه‌های اقتصادی چندان مناسب نیست که این دال بر رکود اقتصادی حاکم بر کشور است. اگر این مسائل حل و فصل نشود وضعیت ارز در کشور سر و سامان نمی‌یابد. ارز یک متغیر کلیدی است؛ درست مثل نرخ سود بانکی که بسیار مهم و تاثیر گذار است اما وضعیت مطلوبی ندارد. در حال حاضر نیز مشکل ارز به مشکلات اقتصادی کشور اضافه شده است که این رخداد، مشکلات اقتصادی کشور را تکمیل کرد. دولت تا زمانی‌که جسارت تصمیمگیری در حوزه اقتصاد کشور را نداشته باشد، این مشکلات روی هم انباشته خواهد شد و تصویر خوبی را از آینده اقتصاد ارائه نخواهد کرد.