در گفتگو با روزنامه عصر اقتصاد:
01 بهمن 1397
سمیه بابایی عصراقتصاد: بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار و همچنین به دنبال ابلاغ بخشنامه بانک مرکزی از امروز، اول بهمن ماه سود علی‌الحساب سپرده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت بانک‌ها به صورت ماه‌شمار محاسبه و اعمال می شود.
اوایل دی ماه بود که خبر مصوبه شورای پول و اعتبار درباره تغییر نحوه محاسبه و پرداخت سود به حساب‌های کوتاه مدت از روزشمار به ماه شمار مطرح شد و براساس آن مقرر شد «معیار پرداخت سود سپرده‌های سرمایه گذاری کوتاه مدت عادی از روزشمار به ماه شمار تغییر یابد، به گونه ای که حداقل مانده حساب در ماه مبنای محاسبه سود سپرده‌های مزبور باشد.
همزمان با بخشنامه بانک مرکزی اظهار نظرها و واکنش‌های مختلفی مطرح بود. برخی کارشناسان براین باور بودند که پرداخت سودهای روزشمار، عملا پارک پول برای سفته بازی بوده و موجب به هم ریختن بازار ارز و طلا شده بود و با اینکه این حساب‌ها بلندمدت نبود، سود و امتیاز بلندمدت به آنها تعلق می‌گرفت و عاملی برای عدم تزریق پول از سوی بانک‌ها به تولید و صنعت کشور شده بود.
به گفته این کارشناسان، با تغییر سود روزانه به ماهانه در واقع ماندگاری پول در حساب بیشتر می شود و می توان نقدینگی را در جامعه مهار کرد تا در صورتی که زمینه‌های مساعد برای تولید فراهم شد، نقدینگی به آن سمت و سوی سوق داده شود.
از این رو با تغییر در رویه سپرده‌های کوتاه مدت، رشد نقدینگی مهار می شود و می‌توان سرمایه‌ها را به سمت سپرده‌های بلندمدت که برنامه ریزی برای آن وجود دارد برد و هدایت آنها به سمت تولید را رقم زد.
به همین منظور روزنامه «عصراقتصاد» طی این مدت به بررسی بخشنامه بانک مرکزی پرداخته و نظرات مدیران و کارشناسان ارشد پولی و مالی را جویا شده است که در ادامه می خوانید .
خودکشی دسته جمعی بانک‌ها با پرداخت سود روز شمار
حیدرمستخدمین حسینی از مدیران و کارشناسان ارشد بانکی در گفت وگو با «عصراقتصاد» درخصوص پرداخت سود سپرده‌های سرمایه گذاری کوتاه مدت عادی از روزشمار به ماه شمار، معتقد است: اگر بانک‌ها و موسسات اعتباری، از بخشنامه‌های مقام ناظر درخصوص نرخ سود بانکی تبعیت نکنند، کار به جایی می‌رسد که اصطلاحاً به آن خودکشی دسته جمعی بانک‌ها گفته می‌شود .
این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: تبدیل سود روز شمار به ماه شمار، اقدامی منطقی بوده و باید سود به حداقل مانده تعلق گیرد. در هیچ کجای دنیا سود روزشمار به سپرده‌ها تعلق نمی گیرد، چراکه پرداخت سود روزشمار به فعالیت‌های غیرمولد منجر می شود .
افزایش هزینه تمام شده پول با سپرده‌های روزشمار
به گفته وی، وجوه سپرده گذاری شده در بانک‌ها به عنوان منبع مالی برای مردم است، درحالی که در هیچ کشوری، نظام بانکی مسئولیت ایجاد درآمد برای سپرده گذاران را ندارد؛ این درحالی است که اقتصاد بیمار ما با موانع جدی روبه رو است، اما مردم نیز چاره‌ای به غیر از سپرده گذاری در بانک ندارند. وجود حساب‌های روز شمار به گران قیمت شدن منابع بانک‌ها منجر می شود و هزینه تمام شده پول در بانک‌ها را افزایش می دهد .
ضرورت حذف محدودیت‌های فضای کسب و کار
این مدیر ارشد بانکی تصریح کرد: پرداخت سودهای روزشمار بدون اخذ مالیات، موجب کاهش سرمایه‌گذاری در اقتصاد شده است. در این مقطع کنونی، دولت نباید بانک مرکزی را تنها بگذارد، بلکه بهتر است تا سیاست‌های جبرانی از جمله محدودیت‌های فضای کسب و کار را حذف کند. باید ساختار نظام بانکی هر چه سریع تر اصلاح و سیاست‌های مالی و بودجه ای مدنظر قرار گیرد و فقط از بانک مرکزی به عنوان یک رکن سیاست‌های پولی، انتظار اصلاح شرایط را نداشته باشیم .
بازارهای مالی را جذاب تر کنید
ناصر ذاکری از کارشناسان اقتصادی معتقد است: نباید با حذف سودهای روزشمار عرصه را برای سپرده‌گذاران محدود کرد، بلکه در ابتدا بازارهای هدف مانند بازار سرمایه را تقویت و جذابیت‌هایی را در بورس ایجاد و فضا را برای سرمایه‌گذاران و صاحبان نقدینگی به‌گونه‌ای مهیا کنیم که نسبت به گذشته با ریسک کمتری مواجه شده و سود مناسبی نیز به دست آورند .
ذاکری، درخصوص بخشنامه اخیر بانک مرکزی مبنی بر حذف سود سپرده‌های روزشمار بانکی،گفت: اگر منظور از این بخشنامه این است که فرمول محاسبه سود تعلق گرفته به سپرده‌های کوتاه‌مدت به‌جای روزشمار به موجودی آخر ماه تعلق گیرد، قاعدتا اثر کوچکی در هزینه‌های جاری بانک‌ها دارد و در این شرایط بانک‌ها سود کمتری به مشتریان پرداخت خواهندکرد.
این اقتصاددان ادامه داد: با در نظرگرفتن میزان سپرده‌های روز شمار بانکی، بخشنامه جدید می‌تواند تا حدودی هزینه بانک‌ها در پرداخت سود به سپرده‌گذاران را کاهش دهد. هرچند ممکن است با توجه به میزان این سپرده‌های روزشمار، این کاهش هزینه ارزش ریالی چندانی برای بانک‌ها نداشته باشد، اما در مقابل می‌تواند در رفتار مشتریان با بانک مبنی بر کاهش سپرده‌گذاری آنها مؤثر باشد.
کاهش انگیزه سپرده‌گذار با حذف سودهای روزشمار
وی در ادامه تصریح کرد: با حذف سودهای روزشمار، انگیزه مشتریان خرد برای سپرده‌گذاری در بانک، کاهش می‌یابد و به عبارتی ارتباط صاحبان حساب و بانک با یکدیگر تضعیف می‌شود. رقابت بانک‌ها برای جذب مشتریان بیشتر، تحت تأثیر قرار می‌گیرد و بانک‌ها دیگر نمی‌توانند با ابتکارات و خلاقیت‌های خود، مشتریان سایر بانک‌ها را جذب کنند و این می‌تواند از نظر کاهش درجه کارآمدی بانک‌ها اثر منفی در پی داشته‌باشد .
این پژوهشگر ارشد مسائل اقتصادی با اشاره به اهداف بانک مرکزی برای حذف سودهای روزشمار بانک‌ها، اظهار کرد: احتمالاً هدف بانک مرکزی، کاهش هزینه‌های تأمین مالی بانک‌ها و وادار کردن صاحبان سپرده به استفاده کارآمد از دارایی‌های خود باشد که در این چارچوب قابل‌توجیه است.
وی با اشاره به اینکه درحال‌حاضر حذف سودهای روزشمار توجیهی ندارد، عنوان کرد: بانک‌ها مشتریان متعددی دارند که منابع خود را در حساب‌های کوتاه‌مدت با هدف دریافت سود روزشمار نگهداری و تبادلات مالی با مشتریان سایر بانک‌ها دارند، بنابراین منابع موجود این سپرده‌ها از یک حساب کوتاه‌مدت به حساب بانکی کوتاه مدت دیگری جابه‌جا می‌شوند و در مجموع سیستم بانکی پولی را از دست نداده و فقط شاهد جابه‌جایی منابع میان بانک‌ها هستیم. از این رو حذف سود روزشمار می‌تواند اثر اندکی بر هزینه‌های پرداخت سود داشته‌باشد، اما رابطه مشتریان با بانک را تخریب می‌کند.
تضعیف فضای رقابتی بانک‌ها با حذف سودهای روزشمار
ذاکری تصریح کرد: با حذف سود سپرده‌های روزشمار بانکی، فضای رقابتی میان بانک‌ها و انگیزه مشتریان برای انتخاب بانکی که خدمات بهتری ارائه می‌کند، تضعیف می‌شود و تفاوت میان بانک‌ها از بین می‌رود؛ بنابراین این سیاست کارآمد نیست و با کاهش رقابت میان بانک‌ها، انگیزه برای افزایش کارآیی، بهره‌وری و جلب رضایت مشتریان هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
نقدینگی در بانک‌ها ماندگارتر شد
مهدی تقوی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است : نباید به منابع در جریان بانک‌ها ، سودی به صورت روزشمار تعلق گیرد که موجب سفته بازی در سایر بازارها شود. اگر بانک‌ها به جای روزشمار، سود ماهانه و سالانه پرداخت کنند، نقدینگی مدت زمان بیشتری در سیستم بانکی مانده و بانک می تواند به بخش‌های تولیدی تسهیلات بیشتری پرداخت کند.
وی درخصوص نرخ سود سپرده‌های بلندمدت که درحال حاضر حدود18 درصد است، افزود: نباید به پولی که در بانک‌ها در جریان است، سودی به صورت روزشمار تعلق گیرد که موجب سفته بازی در سایر بازار شود. اگر بانک به جای روزشمار، سود ماهانه و سالانه پرداخت کند، ماندگاری نقدینگی بیشتر شده و بانک می تواند تسهیلات بیشتری به بخش‌های تولیدی پرداخت کند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: در هیچ کشوری، به سپرده گذاران به صورت روز شمار سودی پرداخت نمی شود، به دلیل اینکه بانک‌ها از طریق سپرده‌های روزشمار، نمی تواند تسهیلات با بازپرداخت بلندمدت بدهند؛ بنابراین در این کشورها، سپرده‌ها به صورت بلندمدت است .
افزایش نرخ ارز با حذف سود روز شمار مرتبط نیست
وی در پاسخ به این سوال که آیا حذف سودهای روزشمار بانکی می تواند عاملی بر افزایش نرخ ارز باشد، تصریح کرد: ارز مقوله ای جداگانه بوده و با سپرده‌های روزشمار مرتبط نیست. خوشبختانه درحال حاضر نرخ ارز از قیمت‌های بیش از 20 هزار تومان کاهش یافته و به کانال 10 هزار تومان رسیده است.
کاهش سیالیت نقدینگی با حذف سودهای روزشمار
اله‌ویردی رجایی سلماسی، دبیر کل پیشین بورس اوراق بهادار و مدیرعامل و رئیس هیات مدیره پیشین بانک سامان در گفت و گو با «عصراقتصاد» درخصوص بخشنامه اخیر بانک مرکزی مبنی برحذف سودهای روزشمار بانکی، گفت: با این بخشنامه نقدینگی مدت زمان بیشتری در بانک‌ها مانده و فقط جابه جایی منابع و تبدیل دارایی بوده و درنهایت نقدینگی به بانک بازمی گردد.
وی با بیان اینکه بخشنامه حذف سودهای روزشمار می‌تواند تاحدودی موثر باشد، افزود: پرداخت سودهای کوتاه مدت درگذشته نیز بوده که به حداقل مانده در پایان ماه سود تعلق می‌گرفت. متاسفانه بانک‌ها نرخ‌های سود مصوب بانک مرکزی را رعایت نمی کنند و به سپرده‌های کوتاه مدت سودهای بیش از 20 درصد پرداخت می کنند.
به گفته وی، با حذف سودهای روزشمار، سپرده‌های کوتاه مدت به بلندمدت منتقل می شوند و از سیالیت نقدینگی کاسته شود؛ بنابراین با کاهش گردش پول، هزینه پول و سود پرداختی بانک‌ها کاهش و سودآوری بانک‌ها افزایش خواهد یافت .
دبیر کل پیشین بورس اوراق بهادار با اشاره بر ضرورت تنوع بخشی به سپرده‌های بانکی، بیان کرد: راه اندازی سپرده‌های بلند مدت چهار تا پنج ساله می تواند به بانک‌ها در تخصیص منابع کمک کند.
پرداخت سود روزشمار منطقی نیست
محمدرضا ساروخانی، معاون برنامه ریزی، سرمایه گذاری و امور بین الملل بانک سینا در گفت و گو با «عصراقتصاد» درخصوص بخشنامه اخیر بانک مرکزی مبنی برحذف سودهای روزشمار بانکی، گفت :تاریخچه عملیات بانکداری بدون ربا در سیستم بانکی ایران نشان می دهد در ابتدای گشایش حساب‌های کوتاه مدت بانکی مقرر شده بود تا فقط در پایان ماه به سپرده‌های بانکی سود تعلق گیرد.
وی افزود: پرداخت سود به سپرده‌های روزشمار و اینکه به مانده حساب مشتری سودی تعلق گیرد، تصمیم منطقی نیست. مشتری ناگزیر است وجوه خود را در بانک‌ها سپرده گذاری کند و بانک پناهگاه حساب‌ها و نقدینگی سپرده گذاران است .
معاون برنامه ریزی، سرمایه گذاری و امور بین الملل بانک سینا، اظهار کرد: پرداخت سود روزشمار به سپرده‌های بانکی و نقدینگی موجود در بانک‌ها، حرکتی اشتباه است که روزانه و بر اساس حداقل مانده موجودی حساب، سود به مشتری پرداخت می شود.
واقعی سازی نرخ‌های سود بانکی
این مدیر ارشد بانکی تصریح کرد: درهیچ کشوری و بانکداری مدرن، نحوه پرداخت سود به سپرده گذاران به صورت روز شمار نیست. تصمیم اخیر بانک مرکزی مبنی بر حذف سودهای روزشمار بانکی، برگشت به سمت واقعی سازی نحوه پرداخت سود به حساب‌های کوتاه مدت مشتریان، براساس حداقل موجودی در پایان ماه نزد نظام بانکی است .
کاهش گردش پول با حذف سودهای روزشمار
مدیرعامل پیشین بانک ملت اظهارکرد: با حذف سودهای روزشمار بانکی، سرعت گردش پول کاهش می یابد و این در شرایطی است که مشتری به اتکای سودهای کوتاه مدت، تلاش کرده تا نوسانات به گونه ای باشد که سود مناسبی در طول ماه دریافت کند.
ضرورت تعدیل نرخ سود سپرده‌ها
احمد مجتهد، رئیس پیشین پژوهشكده پولی و بانكی و استاد دانشگاه علامه طباطبایی معتقداست: پرداخت سود به صورت روز شمار، روند نادرستی بود كه بانك‌ها در سال‌های گذشته برای جذب مشتری پرداخت می كردند؛ این روش موجب شد تا بانك‌ها مصوبات شورای پول و اعتبار را در مورد حداكثر سود پرداختی رعایت نكنند و موجب افزایش سود پرداختی شود.
مجتهد با بیان اینكه در هیچ كشوری به سپرده گذاران سود روزشمار پرداخت نمی شود، ادامه داد: با حذف این بخشنامه این موضوع مطرح می شود كه اگر مشتری بخواهد نقدینگی خود را پیش از موعد مقرر از بانك خارج كند، چه نرخی باید پرداخت شود .این امر می تواند جریمه ای باشد برای مشتریانی كه از این منابع برای سفته بازی استفاده می كنند.
این صاحب نظر اقتصادی با تاكید بر اینكه باید نرخ‌های سود كوتاه مدت و بلندمدت اصلاح شوند، تصریح كرد :تفاوت نرخها در حال حاضر به نظر منطقی نیست و باید تغییر کند.
رییس پیشین پژوهشكده پولی و بانكی در ادامه بیان كرد: باید نرخ سود سپرده‌های كوتاه مدت كاهش یافته و سودهای بلندمدت در سطوح فعلی حفظ شوند. سپرده‌های كوتاه مدت را افراد فقط برای پرداخت‌های روزمره استفاده می كنند و موضوع سود چندان مطرح نیست؛اگر این اصلاحات انجام شود، می توان گفت به روال بانكداری مرسوم دنیا برمی گردیم .
منابع در بانک‌ها ماندگار می شود
غلامرضا مصطفی پور ازدیگر مدیران و کارشناسان بانکی با اشاره به بخشنامه اخیر بانک مرکزی مبنی بر حذف نرخ‌های سود روز شمار بانکی، گفت: باید بررسی شود اگر بانک تسهیلاتی را به صورت روز شمار پرداخت کرد، سود آن نیز کمتر محاسبه خواهد شد یا با پرداخت ماهانه اقساط تسهیلات، سود بیشتری پرداخت می شود.
به گفته وی، با حذف سودهای روزشمار بانکی ممکن است سپرده گذاران، سپرده‌های خود را از کوتاه مدت به بلندمدت تغییر دهند یا اینکه اساسا سپرده‌های خود را از بانک خارج و به مسیری سوق دهند که بتوانند سود مورد نظر را در آن بازار به دست آورند.
شمشیر دولبه بانک مرکزی در بازار پولی
این مدیر ارشد بانکی با بیان اینکه حذف سودهای روزشمار بانکی، مانند شمشیر دولبه است، عنوان کرد: درصورت اجرای درست این بخشنامه، منابع در بانک‌ها ماندگارتر و سود پرداختی به سپرده گذاران کاهش می‌یابد؛ اما اگر فضای اقتصادی اجازه اعمال درست این بخشنامه را ندهد، منابع بانکی تحت تاثیر قرار می‌گیرد؛ درنتیجه با کاهش منابع بانک‌ها، حجم تسهیلات پرداختی و فرصت‌های سرمایه گذاری تحت تاثیر بوده و به کاهش تولید منجر می‌شود.