در گفتگو با روزنامه جهان صنعت:
1398/01/21
گروه اقتصادی- در حالی که کمتر از یک ماه به آغاز دور جدید تحریم‌های اقتصادی آمریکا زمان باقی است و فضای روانی حاکم بر بازار ارز از آمادگی خود برای حرکت بر مدار صعودی خبر می‌دهد، بانک مرکزی با رویه جدید سیاستی‌اش در بازار تبادل درهم، تغییر مسیر قیمتگذاری بازار ارز را موجب شده است.
بر این اساس و با وجود آنکه در روزهای گذشته شاهد افزایش محسوس قیمت ارز در بازارهای داخلی بودیم، بانک مرکزی در جدیدترین تصمیم خود برای کنترل نرخ حواله درهم، به صرافان اعلام کرده که می‌توانند درهم خود را در دوبی تحویل داده و معادل ریالی آن را در بازار ایران دریافت کنند.
این سیاست در شرایطی از سوی بانک مرکزی به مورد اجرا گذاشته می‌شود که حجم بسیاری از تبادلات و نقل‌و‌انتقالات ارزی و کالایی کشور از طریق دوبی انجام می‌گیرد و بنابراین این اقدام می‌تواند به کامل شدن پکیج سیاستی دولت برای کنترل قیمتگذاری بازار ارز منجر شود.
تصمیم جدید بانک مرکزی
این اقدام اما بعد از آن وارد حیطه سیاستگذاری ارزی دولت شد که افزایش نرخ حواله درهم در روزهای گذشته یکی از کانال‌های اثرگذار برای افزایش قیمت دلار بود؛ موضوعی که بانک مرکزی را برآن داشت تا برای جلوگیری از ادامه رشد قیمت دلار و به منظور تنظیم ارزی بازار، به صرافان اجازه دهد تا درهم را در دوبی تحویل داده و ریال آن را در ایران دریافت کنند.
افزایش فشار بر قیمت درهم و رشد نرخ آن در روزهای گذشته به دنبال تصمیم آمریکا برای قرار دادن نام سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی اتفاق افتاد. به نظر می‌رسد یکی از سیاست‌های پشت پرده آمریکا برای اجرای چنین تصمیمی افزایش فشار خزانه‌داری آمریکا روی نرخ برابری جفت ارز ریال ایران- درهم امارات باشد.
بنابراین شاید یکی از نکات مثبت چنین اقدامی از سوی بانک مرکزی، کمک به کاهش قیمت ارزهای خارجی و تامین ارز مودنیاز واردکننده‌ها با بهره‌گیری از ظرفیت‌های ارزی ایجاد شده در کشور دوبی باشد. بر این اساس بانک مرکزی با این تصمیم می‌تواند علاوه بر تأمین اسکناس ریال مورد نیاز صرافان در کشور، منابع ارز درهم خود را نیز تقویت کرده و از تأثیر منفی آن بر بازار ارز کم کند.اما این تنها اقدام بانک مرکزی در سال ۹۸ برای مقابله به مثل با فشارهای وارده از سوی تحریم‌های آمریکا نیست. در روزهای گذشته نیز سیاستگذاران اقتصادی کشور از سیاست‌های خود برای کنترل قیمتگذاری بازار خبر دادند.آنطور که رییس بانک مرکزی در روزهای اخیر اعلام کرده است، نرخ‌های فعلی ارز واقعی نیست و بنابراین هدف ما ایجاد ثبات در بازار ارز است و معتقدیم که ثبات مهم‌تر از نرخ است. فعالان اقتصادی باید در شرایط ثبات بتوانند برنامه‌ریزی کنند و اقتصاد نباید هر روز در نوسان باشد، بنابراین به دلیل حفظ ثبات اینها را می‌پذیریم و مدیریت می‌کنیم اما مطمئن باشید که این نرخ‌ها ماندگار نخواهد بود. در کنار آن رییس‌جمهور نیز در روزهای اخیر افزایش قیمت ارز در بازارهای داخلی را ناشی از فشارهای وارده از سوی تحریم‌های آمریکا دانسته و اعلام کرده که بدون وجود تحریم‌ها قیمت ارز در بازار داخلی در محدوده شش هزار تومان قرار می‌گرفت.
کاهش قیمت ارز
با این وجود و با تاکید مسوولان دولتی بر کاهشی شدن روند قیمتگذاری بازار ارز، در روزهای گذشته شاهد افزایش قیمت ارزهای خارجی بودیم. بر این اساس و در حالی که در روزهای آغازین هفته و در بازار آزاد، دلار در کانال ۱۳ هزار تومان قرار داشت و در محدوده ۱۳ هزار و ۵۰۰ تومان تا ۱۳ هزار و ۷۰۰ تومان نوسان می‌کرد، در روزهای میانی هفته وارد کانال ۱۴ هزار تومان شد و به مرز ۱۵ هزار تومان نیز رسید.بنابراین قیمت‌های ثبت شده در تابلوی معاملات صرافی‌ها در روز سه‌شنبه شاهد قیمت ۱۴۷۰۰ تومانی برای دلار بود که از رشد ۷/۵ درصدی قیمت آن ظرف فقط یک روز حکایت داشت. افزایش قیمت ارز اما تنها به بازار آزاد محدود نمی‌شد و صرافی‌های بانکی نیز با رساندن قیمت خرید دلار خود به ۱۴ هزار و ۱۸۰ تومان، به افزایش قیمت‌ها در بازار ارز دامن زدند.
افزایش قیمت‌ها در بازار ارز با تعمیم به بازار طلا نیز توانست به افزایش وسیعی در قیمت سکه در بازار بینجامد و بر این اساس قیمت سکه امامی از مرز پنج میلیون تومان نیز گذشت و در قیمت پنج میلیون تومان و ۱۷۰ هزار تومان ایستاد.
بر این اساس و در حالی که انتظار می‌رفت بازار خود را برای افزایش قیمت‌های بیشتری در روز گذشته آماده کنیم، تصمیم جدید بانک مرکزی برای فراهم آوردن این فرصت به صرافان که درهم‌های خود را در دوبی تحویل داده و در بازار ایران معادل ریالی آن را دریافت کنند به روند کاهشی قیمت ارز انجامید.
در همین حال بانک مرکزی برای اعمال کنترل بیشتر بر قیمتگذاری بازار ارز و به منظور تامین نیاز ارزی اشخاص حقیقی و حقوقی، صرافی‌های منتخب بانکی را مکلف کرده که ساعات فعالیت‌های ارزی خود را بالا ببرند.
عقب‌نشینی طلا
بر این اساس روز گذشته و به دنبال تصمیم ارزی بانک مرکزی، قیمت دلار در بازار آزاد در کانال ۱۴ هزار تومان باقی ماند، اما با کاهش حدود ۵۰۰ تومانی نسبت به روز سه‌شنبه مواجه شد. قیمت دلار در صرافی‌های بانکی نیز روز گذشته با کاهش همراه بود، به طوری که روز گذشته و در صرافی‌های بانکی، نرخ هر دلار آمریکا برای خرید ۹۰۰/۱۳ تومان و برای فروش ۱۴ هزار تومان و هر یورو برای خرید ۴۵۰/۱۵ تومان و برای فروش ۱۵ هزار و ۵۵۰ تومان تعیین شد.کاهش قیمت‌ها در بازار ارزهای خارجی اما عقب‌نشینی قیمت‌ها در بازار طلا و سکه را نیز به دنبال داشت و بر این اساس قیمت سکه امامی وارد کانال چهار میلیون تومانی شد. بنا بر گفته‌های رییس کمیسیون تخصصی طلا و جواهر، نرخ هر قطعه سکه تمام طرح جدید به چهار میلیون و ۹۲۰ هزار تومان کاهش یافته است. نرخ هر قطعه سکه تمام طرح قدیم چهار میلیون و ۷۵۰ هزار تومان، نیم سکه دو میلیون و ۷۲۰ هزار تومان، ربع سکه یک میلیون و ۷۷۰ هزار تومان و هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز ۴۵۷ هزار تومان شد.به گفته محمد کشتی آرای، شوک وارد شده ناشی از تصمیم آمریکا در روزهای گذشته بازار را با نوسان همراه کرده بود که هیجان حاصل از آن، باعث شد بخشی از مردم به خرید ارز، طلا و سکه روی بیاورند.ابراهیم محمدولی، رییس اتحادیه سازندگان و فروشندگان طلا و جواهر نیز می‌گوید، طلا در پی اظهارنظرهای سیاسی و اقتصادی تاثیر می‌پذیرد اما اگر بخش اقتصادی کشور به درستی مسائل را بررسی و مدیریت کند می‌تواند تا حد قابل توجهی تاثیرات منفی سیاست‌های دیگر کشورها را خنثی کند. به گفته وی، یکی دیگر از مواردی که بر بازار طلا و سکه تاثیرگذار است رفتار بانک مرکزی است که در چند وقت اخیر مسیر مناسبی را در پیش گرفته و امید است در مدیریت عرضه و تقاضا در بازار ارز و سکه با تلاش و مدیریت بهتری وارد عمل شود.بر این اساس و با توجه به تصمیم‌ها و سیاست‌های جدید بانک مرکزی که در مقطع کوتاه‌مدت کنونی مانع از رشد بی‌رویه و ادامه‌دار قیمت‌ها شده است، شاید بتوان برای روزهای آینده نیز آرامش نسبی را در بازار ارز و طلای کشور متصور بود، کما‌اینکه ماندگاری چنین فضایی در بازار اقتصادی نظارت‌های بیشتر سیاستگذار ارزی را می‌طلبد.
اقدام مثبت دولت برای کنترل بازار ارز
حیدر مستخدمین‌حسینی*- هرنوع سیاستگذاری از سوی دولت که از شکل‌گیری فضای رانتی در اقتصاد جلوگیری کند، نیازمند حمایت و توجه و همت ویژه دولت و مجلس برای شکل‌گیری آن است تا به نتایج درخور و سازنده آن در اقتصاد منجر شود.
در حالی که شرایط تحریمی محدودیت‌های بسیاری را در نقل‌و‌انتقالات ارزی برای ایران ایجاد کرده است، اقدام بانک مرکزی برای دریافت درهم‌های در دست صرافان در دوبی و اعطای معادل ریالی آن در داخل کشور به آنان را می‌توان اقدامی مثبت و تصمیمی درست، ارزیابی کرد؛ اقدامی که با بهره‌گیری از ذخایر انباشت شده ارزی در کشور دوبی به تامین ارز مودر نیاز واردکننده‌ها منجر می‌شود.بر این اساس ارتباط بنیادینی که مابین شرکت‌های صادرکننده و واردکننده در کشور دوبی وجود دارد، درهم را در مجموعه ارزهای مهم و مورد استفاده در حوزه فعالیت‌های بازرگانی قرار داده است، به طوری که بسیاری از کالاهای موردنیاز بازار داخلی ایران و انتقال و تبدیل ارزهای مورد تبادل از طریق این کشور به مورد اجرا گذاشته می‌شود که موید اقدام مثبت بانک مرکزی برای کنترل نرخ ارز در بازار است.
در کنار آن بازار متشکل ارزی که بانک مرکزی نوید راه‌اندازی آن را داده است نیز از آن دست سیاست‌هایی است که می‌تواند با هدف‌گذاری دولت، به تعادل در بازار ارز منجر و مانع از رشد قیمت‌ها در آینده بازار اقتصادی کشور شود. بر این اساس اگر سازوکار دولت برای راه‌اندازی بازار جدید متشکل ارزی در قالب بورس ارزی باشد، این انتظار وجود دارد که ارز حاصل از درآمدهای نفتی صرف فعالیت‌های زیربنایی شود و دیگر ارزهای موجود در دست اشخاص حقیقی و حقوقی با انتقال به فضای بورس ارزی، برای تنظیم بازار ارزی مورد استفاده قرار گیرد.
به نظر می‌رسد راه‌اندازی چنین بازاری نرخ ارز را در دامنه قیمت ارزهای نیمایی و ارزهای بازار آزاد قرار می‌دهد و به محدود شدن ارزهای بازار با نرخ‌های زیرزمینی منجر می‌شود، بر این اساس شاهد حضور شفاف افراد حقیقی و حقوقی در چنین بازاری خواهیم بود و از اختصاص ارزهای حاصل از رانت به افراد جلوگیری می‌شود.
*اقتصاددان