در گفتگو با روزنامه آرمان:

۴ اسفند 1398

به تازگي جواد حسين‌زاده، رئيس مرکز آمار ايران، طي اظهاراتي خبر داده که نرخ رشد اقتصادي در 9 ماهه امسال بهبود يافته و اين نرخ بدون نفت به صفر درصد و با احتساب نفت به منفي 7/1 رسيده است. مفهوم رشد اقتصادي در مرحله‌اي فقط بحث کميت را در نظر داشت و با يک مکانيسم، فعاليت‌هاي اقتصادي را در سال جاري اندازه‌گيري و آن را با سال قبل مقايسه مي‌کرد. اين مقايسه به ما نشان مي‌داد که آيا اقتصاد کوچک‌تر يا بزرگ‌تر شده است. اگر بزرگ‌تر شده بود گفته مي‌شد رشد اقتصادي‌ است و اگر هم کوچک‌تر شده بود گفته مي‌شد رشد اقتصادي روند منفي به خود گرفته است. اما بايد نگاه کنيم که عوامل تاثيرگذار بر رشد اقتصادي که ريشه در توليد ناخالص داخلي کشور دارد کدام است که به هم مرتبط شده، با هم جمع جبري مي‌شوند و نتيجه آن به ما مي‌گويد که رشد اقتصادي داشته‌ايم يا خير. نکته‌اي که در اين برآيند مهم است ميزان توليد و خدمات با ارزش افزوده بالاست. در اينکه طي سال 98 فعاليت‌هاي توليدي نسبت به دو سه سال گذشته از تحرک برخوردار شد شکي نيست. دولت و مجلس به اتفاق تصميم گرفتند که واردات کالاهايي که در کشور نيز توليد مي‌شوند با رعايت احتياط ممنوع شود تا توليد خود را نشان دهد و نمونه داخلي اين محصولات در اختيار بازار قرار گيرد. جهت‌گيري اين سياست نيز در سال جاري آغاز و در برخي از صنايع هم از موقعيت ملموسي برخوردار شد. توجه به توليد داخلي در قبال محدوديت واردات برخي کالاها به افزايش سطح توليد يا فعاليت‌هاي مربوط به حوزه خدمات و در راس آن بانک‌ها کمک مي‌کند. اگر توجه کنيد مي‌بينيد که بانک‌ها هم با منابع نقدي جديدي مواجه شدند که کارکرد آنها را نسبت به سال 97 کمي افزايش داد. بدين ترتيب در ظاهر که مي‌‌بينيم، با وجود تحريم‌هاي همه‌جانبه و محدوديت‌‌ها، توجه و نگاه مسئولان به سمت عوامل توليد داخلي گرايش پيدا کرد و همين امر هم باعث شد وضعيت توليدکنندگان نسبت به دو سال قبل از آن بهتر شود. اين هم نکته‌اي ا‌ست که به رشد اقتصادي کمک مي‌کند. اما نکته بسيار مهمي که اغلب افراد از آن غفلت دارند اين است که اين رشد اقتصادي که زمينه کمي در آن لحاظ و محاسبات رياضي بر آن حاکم مي‌شود، چه تاثيري روي خانوارها دارد؟ امروز در دنيا براي محاسبه رشد اقتصادي ديگر به اعداد کمي اکتفا نمي‌کنند بلکه نکته‌اي که مورد توجه قرار مي‌گيرد اين است که رشدي که به وجود آمده چه تاثيري در کيفيت زندگي خانوارها داشته است؟ آيا آن را ارتقا بخشيده و شيب را به سمت بالا طي مي‌کند يا در سراشيبي قرار دارد؟ مفهوم رشد اکنون در کيفيت زندگي و رفاه اجتماعي خلاصه مي‌شود. نکته من اين است که اين رشد اقتصادي در واقع، بيان‌کننده هيچ‌امري نيست. ما نبايد از اينکه گفته مي‌شود رشد بدون‌نفت صفر است خوشحال شويم. در‌واقع با تعاريفي که گفته شد بايد متاسف باشيم که ميزان فقر افزايش پيدا کرده است! در صورتي که اگر رشد اقتصادي رخ داده باشد بايد فقر را کم کند و کيفيت زندگي، ميزان علاقه‌مندي مردم به ورزش، هنر و گرايش آنها به امور فرهنگي را افزايش دهد؛ اما ما اين را نمي‌بينيم. رشد اقتصادي در جهان، همسو با ارتقاي کيفيت زندگي و رفاه است. بايد ببينيم که رشد اقتصادي امسال نسبت به پنج يا 9 سال قبل چگونه بوده است. تمام تلاش دولت اين بود که اقتصاد به سطح سال 90 برسد. اين در سخنان معاون رئيس‌جمهوري مورد تاکيد قرار مي‌گرفت. با اين حال جمع جبري نرخ‌هاي منفي رشد اقتصادي و تمامي موارد ديگر در همه اين سال‌ها نشان مي‌دهد نه تنها به سطح سال 90 نرسيده‌ايم که پسرفت هم داشته‌ايم. زماني يک ملت يا کشور مي‌تواند به رشد اقتصادي ببالد که مردم اثار اعداد کمي مثبت ارائه‌شده را در زندگي روزمره خود حس کنند. اين در حالي ا‌ست که مردم با وجوهي که دريافت مي‌کردند امروز دارند هزينه‌هاي بالاتري را پرداخت مي‌کنند. من کسي هستم که از وسايل نقليه عمومي استفاده مي‌کنم. زماني که معاون وزير يا معاون بانک مرکزي هم بودم هفته‌اي دو بار اين کار را مي‌کردم تا از شرايط سطح جامعه مطلع باشم. اين روال اکنون به طور روزمره جريان دارد و هر روز شاهد آن هستم که نرخ کرايه تاکسي‌هاي اينترنتي روزانه افزايش مي‌يابد. يعني من هم که از يک سطح درآمدي برخوردار بودم، آثار کاهش سطح رفاه را لمس مي‌کنم. در لبنيات، نان، ميوه و همه موارد ديگر هم اين‌گونه است. اين چه رشد اقتصادي است که رفاه مردم را کم کرده است؟ رشد اقتصادي بايد با ارتقاي کيفيت زندگي و اخلاقيات همراه باشد. وقتي اخلاقيات تنزل مي‌کند يعني مردم تحت فشار اقتصادي قرار دارند و پسرفت کرده‌اند. بنابراين چنين رشد اقتصادي به هيچ عنوان اميدوارکننده نيست و به‌ويژه با شرايط بودجه، در سال 99 نيز موقعيتي بهتر از سال 98 نخواهيم داشت. امسال تنها سالي بوده که سعي شده حتي کميسيون تلفيق اخبار مصوبات بودجه را سانسور کند تا مردم آن را قضاوت نکنند. در صورتي که ما علاقه‌مند بوديم جلسات کميسيون تلفيق هم مانند جلسات مجلس، علني پخش شود و مردم در جريان قرار بگيرند. در تمام سال‌هاي گذشته، صداوسيما دو بار در طول روز از کميسيون تلفيق خبر مي‌گرفت و اعلام مي‌کرد تصميمات جلسات چه بوده است. اما امسال ما اصلا چنين مدلي را مشاهده نکرديم که نشان مي‌دهد امسال تصميم گرفته شده خبرها با احتياط به جامعه منتقل شود. اينها نشان مي‌دهد اخباري که از بودجه 99 به گوش مي‌رسد خوشايند نيست. اگر يک وقتي ورود پيدا کنيم مي‌بينيم که با کسري بودجه بالايي مواجه هستيم. کسري بودجه در سال آينده منجر به تورمي مي‌شود که از سال جاري نيز بالاتر خواهد بود. وقتي ما با چنين تصويري از بودجه مواجهيم و کسري بودجه زيادي مي‌بينيم و عمدتا قصد داريم آن را از جيب مردم جبران کنيم، نمي‌توانيم به رشد اقتصادي برسيم. بنابراين به نظر من به اين دلايل مقدماتي، رشد اقتصادي ما در سال 99 وضعيتي بهتر از سال 98 نخواهد داشت.