آرمان94/06/30
يارانه نقدي بيشتر از بودجه عمراني
آرمان- اميرداداشي: شب 28 شهريور آخرين يارانه نقدي تابستان يا به عبارتي پنجاه و پنجمين يارانه نقدي ايرانيان به حساب آنها واريز شد. قانون هدفمند كردن يارانه‌ها در زمستان 1387 به صورت لايحه‌اي از سوي دولت نهم به مجلس ارائه شد و پس از كش و قوس‌هاي فراوان و اعمال تغييراتي در مصوبات آن، به تصويب رسيد. پس از تصويب اين لايحه، دولت از مردم خواست براي قرار گرفتن در فهرست يارانه‌بگيران ثبت نام كنند. تا مهر 1389 فرم‌هاي اطلاعات اقتصادي توسط بيش از 20 ميليون خانوار يا به عبارتي 68 ميليون و 482هزار و 785 نفر تكميل شد. از آن زمان تا كنون دولت مجبور است هر ماه بيش از سه‌هزار ميليارد تومان يارانه نقدي بپردازد. انتقادات نسبت به طرح هدفمندي يارانه‌ها تقريبا از همان آغاز طرح آغاز شد. با روي كار آمدن دولت يازدهم دولتمردان نيز به منتقدان پرداخت يارانه‌هاي نقدي اضافه شدند. انتقادات به شيوه اجراي طرح هدفمندي يارانه‌ها آنقدر تكرار شده است كه ديگر تقريبا همه مي‌دانند مشكل كار كجاست. واقعيت اين است كه با هزينه‌اي كه هر ماه دولت براي پرداخت نقدي يارانه‌ها متحمل مي‌شود، مي‌توان كارهايي انجام داد كه سودش به مراتب بيشتر از پول ناچيزي است كه ماهانه به حساب هر نفر واريز مي‌شود.
در اجراي مرحله دوم پرداخت يارانه‌ها از سوي دولت هر فرد در ماه 45هزار تومان وجه نقد دريافت مي‌كند كه اگر اين عدد را در تعداد يارانه‌بگيران يعني حدود 70 ميليون نفر ضرب كنيم، رقم نجومي بيش از سه‌هزار ميليارد تومان به دست مي‌آيد. رقم «سه‌هزار ميليارد تومان» به دليل اختلاس معروف سه‌هزار ميلياردي كه در دولت قبل اتفاق افتاد، رقمي آشنا براي ايرانيان است. با وجود اين، اين رقم نجومي رقمي است كه بسياري از ايرانيان حتي نمي‌توانند تصور درستي از آن داشته باشند. اگر پايه حقوق را در نظر بگيريم، با سه‌هزار ميليارد توماني كه ماهانه بابت يارانه نقدي پرداخت مي‌شود، مي‌توان حقوق چهار ميليون نفر را پرداخت كرد. این در حالی است كه رقم مذكور تنها كفاف يارانه‌ها در يك ماه را مي‌دهد. اگر عدد به دست آمده را در تعداد ماه‌هاي سال ضرب كنيم، متوجه مي‌شويم كه دولت سالانه بيش از 36هزار ميليارد تومان از بودجه را صرفا براي پرداخت يارانه‌ها خرج مي‌كند. اين در حالي است كه در بخشنامه ابلاغي رئيس‌جمهور به دستگاه‌هاي اجرايي سهم بودجه عمراني سال 95 فقط 22هزار ميليارد تومان پيش بيني شده است.
با يارانه نقدي مي‌توان چه كار كرد؟
اولين باري كه دولت مي‌خواست يارانه نقدي را به حساب شهروندان واريز كند، رئيس‌جمهور وقت به تلويزيون آمد و با خوشحالي اين خبر را اعلام كرد. محمود احمدي‌نژاد با اعلام اينكه اولين يارانه نقدي به حساب افراد واريز مي‌شود توصيه كرد كه شهروندان اين پول را پس‌انداز كنند. همان زمان مشخص بود با تاثيري كه يارانه نقدي روي اقتصاد مي‌گذارد عملا امكان پس‌انداز مبلغي كه براي هر نفر رقم ناچيزي است وجود ندارد. يارانه‌ها نه تنها پس انداز نشد كه منجر به صف كشيدن‌هاي عريض و طويل روبه‌روي عابر بانك‌ها هم شد. هنوز هم كه هنوز است فرداي شبي كه يارانه به حساب افراد واريز مي‌شود، بسياري از شهروندان پول خود را برداشت و احتمالا در كمتر از يك هفته خرج مي‌كنند. اين دريافت و پرداخت كمك چنداني به معيشت افراد نكرده است، حال آنكه خرج هدفمند پولي كه هر ماه به حساب افراد واريز مي‌شود، مي‌توانست بسياري از مشكلات را در حوزه‌هاي مختلف حل كند. كارشناسان عنوان مي‌كنند اگر يارانه نقدي به صنعت داده مي‌شد، اكنون ما با يك تحول عظيم صنعتي روبهرو بوديم. اين حجم بالاي پول به هر جاي ديگر هم مي‌رفت، همين اتفاق مي‌افتاد. بر اساس برآوردها ساخت يك مدرسه به طور ميانگين دو ميليارد تومان هزينه دارد. با يارانه نقدي يك ماه مي‌شد‌هزار و 500 مدرسه ساخت و در عرض چند ماه مشكل كمبود فضاي آموزشي را حل كرد. بسياري از شهرستان‌هاي كشور هستند كه از نبود درمانگاه‌ها و بيمارستان‌ها رنج مي‌برند و چه بسا افرادي كه به دليل فقدان امكانات درماني و بهداشتي دچار بيماري‌هاي حاد يا حتي مرگ مي‌شوند. كارشناسان حوزه بهداشت و درمان عنوان مي‌كنند با بودجه‌هاي فعلي وزارت بهداشت ساخت بيمارستان‌هاي استاندارد به اندازه كافي 50 سال زمان مي‌برد. اين در حالي است كه باز هم با اختصاص چند ماه يارانه نقدي به اين امر مي‌توانستيم 50 سال جلو بيفتيم و ديگر در حوزه بهداشت و درمان مشكل نداشته باشيم. سالانه هزاران نفر در ايران بر اثر حواث جاده‌اي جان خود را از دست مي‌دهند. كارشناسان معتقدند سه عامل انساني، خودرو و راه در تصادفات رانندگي دخالت دارند. شايد نتوان با پول كاري كرد كه رانندگان ديگر خطا يا قانون‌گريزي نكنند، اما قطعا مي‌توان كيفيت خودرو‌ها و راه‌ها را با صرف هزينه‌هايي كه در واقع فايده است، بالا برد. هزينه ايجاد يك كيلومتر بزرگراه در دشت حدود دو ميليارد تومان، در كوهپايه 5/2 ميليارد تومان و در مسيرهاي كوهستاني مثل جاده‌هزار چهار تا پنج ميليارد تومان است. اگر عدد حاصل از ضرب ميزان يارانه‌هاي نقدي در جمعيت دريافت‌كننده يارانه را براي اين كار در نظر بگيريم، با فرض اينكه ساخت هر كيلومتر بزرگراه در كشور به صورت ميانگين سه ميليارد تومان هزينه بر مي‌دارد، طي يك ماه مي‌توان‌هزار كيلومتر بزرگراه ساخت. صرف يارانه‌هاي نقدي در حوزه راه‌سازي مي‌تواند هر ماه ما را صاحب نزدیک به پنج بزرگراه شبيه بزرگراه تهران - قم كند.
شكست طرح هدفمندي يارانه‌ها
يك اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با «آرمان» مي‌گويد: از همان ابتدا نقد‌هايي بر پرداخت يارانه نقدي بر دولت وارد بود و در روزهاي آغازين اجراي هدفمندي يارانه‌ها مشخص بود كه اين برنامه با شكست روبهرو خواهد شد و در اقتصاد كشور هيچ اثر مثبتي نخواهد داشت.حيدر مستخدمين حسيني ادامه مي‌دهد: در حال حاضر اكثر مردم از اجراي اين طرح ناراضي هستند و حتي حاضرند مبالغي را كه تا به امروز دريافت كرده‌اند همراه با بهره اش به دولت بازگردانند، اما قيمت‌ها به زمان قبل از اجراي طرح هدفمندي يارانه‌ها بازگردد. اين امر نشان‌دهنده اين است كه سياست هدفمندي يارانه‌ها شكست خورده است. البته بايد اشاره داشت به طور كلي نبايد اين سياست را غلط دانست؛ اشتباه در نحوه اجراي آن است كه هم مردم و هم اقتصاد كشور را دچار بحران كرده است. سياست‌هاي دولت قبلي در اجراي اين طرح ناموفق بود و دولت فعلي هم در تبليغات انتخاباتي خود شعار اصلاح قانون يارانه‌ها را مطرح مي‌كرد ولي تا كنون بر روال دولت احمدي‌نژاد اجرای اين طرح را ادامه داده است. او مي‌افزايد: اگر دولت از همان ابتدا يارانه‌ها را صرف نياز‌هاي روزمره مردم همچون آموزش، درمان و حمل و نقل مي‌كرد، چه بسا اين طرح به موفقيت مي‌انجاميد. در نتيجه اجراي طرح هدفمندي يارانه‌ها به شیوه کنونی نه تنها تا به امروز موفق نبوده است، بلكه نتايج منفي را به دنبال داشته است و صرفا مبلغي از بودجه كشور را هدر مي‌دهد.