توضیحات

تاریخ ایجاد در 09 مهر 1399

در گفتگو با روزنامه جام جم:

۲۰‌شهریور ۱۳۹۹

تمام بازارهای مالی در سال ۹۹ افزایش های شدیدی را تجربه کردند. شاخص بورس تا چهار برابر رشد کرد و نرخ دلار رشدی بیش از صددرصدی داشت. به طوری که در روزهای گذشته بازار، دلار ۲۵ هزارتومانی را ثبت کرد. بااین حال ماجرای نرخ ارز در اقتصاد ایران محدود به سال های اخیر نیست و قصه عملکرد ارزی دولت ها در اقتصاد ایران سردراز دارد. موضوعی که در همه دولت های بعد از انقلاب محل بحث بوده است. ارز چند نرخی را شاید بتوان نقطه اوج و پربحث ترین موضوع مطرح شده در رابطه با نرخ آن دانست. موضوعی که ماهیت آن بارانت و فساد همراه است. نه برای دلار که دونرخی بودن در هر کالایی احتمال ایجاد رانت و رخ دادن فساد را افزایش می دهد. دلاری که با نرخ ترجیحی و یارانه ای به دست برخی می رسد و البته دیگران باید آن را با نرخ آزاد خریداری کنند. همین تفاوت نرخ است که تلاش ها را برای به دست آوردن دلار ترجیحی یا یارانه ای افزایش می دهد. موضوعی که پای لابی های قدرت و ثروت را به ماجرا باز می کند و همین امر می شود کاتالیزوری برای فساد؛ موضوعی که تقریبا در همه دولت های پس از انقلاب با بهانه های مختلفی وجود داشته و هر جا کمیت نظارت نهادهای ناظر اندکی لنگ زده، پرونده هایی از تخلفات صورت گرفته در این حوزه شکل گرفته است.

خیلی ها می پرسند ریشه گرانی دلار کجاست؟ اصلا گرانی دلار به چه معناست؟ چرا نرخ ارز در برخی مقاطع آسانسوری بالا می رود و البته هیچ وقت تمایلی به پایین آمدن ندارد؟ برای پاسخ به این سوال ها باید گفت دلار هرگز گران نمی شود و آنچه در ظاهر موجب افزایش قیمت دلار یا هر ارز دیگری است، کاهش ارزش پول ملی در ایران است و یکی از دلایل اصلی آن وجود تورم است. با افزایش تورم در اقتصاد به جای این که برای تصاحب یا خرید یک واحد دلار مثلا ۱۰۰۰ واحد از پول ملی پرداخت شود، مجبور می شویم ۲۰۰۰ واحد از پول ملی را پرداخت کنیم. در اینجا به ظاهر قیمت دلار از ۱۰۰۰ تومان به ۲۰۰۰ تومان افزایش پیدا می کند و ما گمان می کنیم دلار گران شده است. اما واقعیت این است که ارزش دلار افزایشی نداشته بلکه این ارزش پول ماست که کاهش یافته است. موضوعی که باعث شده حالا به جای ۱۰۰۰ واحد از پول ملی مقدار بیشتری از پول ملی را برای تصاحب یک دلار پرداخت کنیم و این آغاز مشکلات است.

مردم از افزایش نرخ ارز نگران و حتی بعضی اوقات عصبانی می شوند. عصبانیت آنها نیز بیشتر به این خاطر است که قیمت بسیاری از کالاهای مختلف و بازارهای دیگر تحت تاثیر نرخ ارز افزایش می یابد. بازارها و کالاهایی که ظاهرا هیچ ارتباطی به ارز ندارند. سوال این است آیا اقتصادی که با تورم های بالا مواجه است، می تواند با افزایش نرخ ارز مواجه نشود یا افزایش تورم و نرخ ارز دوروی یک سکه اند؟

جام جم برای پاسخ به این سوال سراغ کارشناسان بازار ارز رفته است. مردانی که خود روزگاری در پست های کلیدی بانک مرکزی مسوولیت هایی را به عهده داشته اند.

 تیم اقتصادی دولت، فرمانده ندارد

 حیدر مستخدمین حسینی، معاون اسبق بانک مرکزی درباره وضعیت بازار ارز به خبرنگار ما گفت: خاصیت اقتصاد این است که بازارها باهم ارتباط دارند و تعادل پذیری شان را از هم دریافت می کنند. به عنوان مثال، نمی توانیم بدون در نظر گرفتن بازار پول و بانک برای مسکن برنامه ریزی کنیم یا بخواهیم برای بازار سرمایه سیاستی را به اجرا دربیاوریم، اما به مولفه های اقتصادی و سایر بازارها توجهی نداشته باشیم.    وی افزود: درحال حاضر نرخ سودی که در بازار پول پرداخت می شود در تعادل نیست و اختلاف آن با تورم بسیار بالاست، از سوی دیگر در حوزه مسکن طی پنج ماه ابتدایی سال صدور پروانه های ساختمانی به پایین ترین حد خود طی سال های اخیر رسیده است که نشان می دهد بازارها در شرایط فعلی در تعادل قرار ندارند و بازار ارز نیز با نوسان همراه شده است. این کارشناس اقتصادی با بیان این که دولت تبلیغات زیادی برای ورود مردم به بازار سرمایه داشت خاطرنشان کرد: دولت مشوق و مبلغ ورود نقدینگی و سرمایه های مردم به بورس شده و مردم را برای ورود به این بازار ترغیب کرده است درحالی که جنس این بازار با بازارهای دیگر متفاوت است و با بی اعتمادی مردم نسبت به این بازار، بخش های دیگر اقتصاد با آسیب روبه رو می شوند و نقدینگی به بازارهای دیگر سرریز خواهد شد.

مستخدمین حسینی با اشاره به این که از ابتدای سال چندین بار وعده تعادل در بازار ارز داده شده اما عملیاتی نشده است تاکید کرد: ابتدای سال نرخ دلار بر پایه ۱۲ تا ۱۳هزار تومان بود اما این رقم درحال حاضر به حدود ۲۵هزار تومان رسیده است. مشخص است دولت فرمانده اقتصادی مشخصی ندارد و هرکدام از اعضای تیم اقتصادی دولت برای بهبود اوضاع ساز خودشان را می زنند، بنابراین تعجب نمی کنم که بازار ارز با چنین التهاباتی روبه روست. بلکه به نظرم دلیل اصلی وجود آشفتگی در سایر بازارها نیز همین بازار ارز است.

معاون اسبق بانک مرکزی در ادامه به پرداخت ارز سهمیه ای به هر کد ملی اشاره کرد و گفت: در برخی صرافی های عامل دولت به ازای هر کارت ملی در قالب ارز مسافرتی میزان مشخصی یورو پرداخت می شد که پایین تر از نرخ بازار آزاد بود. بنده مخالف پرداخت ارز به مردم نیستم اما عامه مردم اصولا نیازی به ارز ندارند. طبیعتا ارز باید بر اساس مستندات در اختیار افراد قرار بگیرد. به بیان بهتر، مسافران باید با ارائه بلیت و ویزای کشور مقصد یا سایر موارد ارز مورد نیاز خود را دریافت کنند تا میزان سودجویی در این زمینه به حداقل خود برسد.  به گفته وی، اقدام دیگری که دولت برای مدیریت بازار ارز باید انجام دهد مدیریت بخش صادرات و واردات است. اکنون دولت باید واردات غیرضرور را حذف و اقداماتی در راستای افزایش صادرات غیرنفتی انجام دهد.

این کارشناس اقتصادی با بیان این که دولت درحال حاضر قصد دارد نرخ ارز را یکسان سازی کند درحالی که در شرایط فعلی این کار یک اقدام اشتباه است تصریح کرد: ما تجربه یکسان سازی نرخ ارز را داریم اما این کار در زمانی انجام شد که نفت فروش می رفت و صادرات غیرنفتی در نقطه آغازین خود قرار داشت اما اکنون فروش نفت با محدودیت مواجه شده و صادرات غیرنفتی نیز به دلیل شیوع ویروس کرونا با کمبود تقاضا مواجه شده است.  مستخدمین حسینی با بیان این که سیاست دولت در قبال اقتصاد ملی باید حمایت نه دخالت باشد، تاکید کرد: ارتباط تجاری ما صرفا با چند کشور محدود است. بااین حال اگر قیمت بنزین و نرخ دلار هر سال به میزان نرخ تورم افزایش می یافت مشکلات کشور تا این اندازه نبود.